آثار اخلاقی حق بر خویشتن در آموزه‌های اسلامی

زمینه و هدف: حق بر خویشتن درآموزه‌ها و مکاتب مختلف دارای تفاسیر متفاوتی است و بر این اساس محدوده اختیار و آزادی عمل افراد معنای خاصی می‌یابد. پژوهش حاضر به تحلیل مبحث حق بر خویشتن در آموزه‌های اسلامی و آثار اخلاقی آن می‌پردازد.مواد و روش‌ها: این مطالعه تحلیلی به شیوه اسنادی با استفاده از آیات، روایات و ادله فقهی و حقوقی در بررسی حق بر خویشتن در آموزه‌های اسلامی و تحلیل آثار اخلاقی آن انجام شد.یافته‌ها: در آموزه‌های اسلامی، حق بر خویشتن به معنای خودمختاری مطلق نیست که همه پرده‌های اخلاق جمعی و حتی فردی را کنار می‌نهد. عقل و شرع به عنوان دو حامی و حتی هدایتگر آزادی فردی، نقش مهمی در محدودساختن حق بر خویشتن دارند. در اخلاق و حقوق اسلامی، انسان مسلط بر نفس خویش است، به این معنا که بر اوقات، اعمال و شوون خود مسلط است، اما نمی‌تواند به خواست خود حیاتش را سلب کند، لذا اصولاً خودکشی و قتل از روی ترحم نامشروع است. در تسلط بر اعضای بدن نیز، هر اقدامی که به ضرر شدید غیر عقلایی برخود منجر شود، نامشروع است، لذا مصالحه بر قطع عضو، نامشروع و اهدای عضو در موارد مشخص مشروع است.نتیجه‌گیری: حق بر خویشتن در آموزه‌های اسلامی به معنای آزادی در ضرررساندن به خود یا دیگری نیست. از این رو در آموزه‌های اسلامی، اخلاق به معنای همزیستی مسالمت‌آمیز انسان‌ها با توجه به خیر عمومی و جمعی قوام می‌یابد که نقطه مقابل فردگرایی افراطی در نظام‌های حقوقی غربی است.