بازخوانی رهیافت‌های کرامت انسانی در قلمروی اخلاق زیستی

زمینه و هدف: اخلاق زیستی به عنوان شاخه‌ای جدید از اخلاق هنجاری کاربردی به تبیین پاسخ‌ها و راهبردهای اساسی در مواجهه با پرسش‌ها و چالش‌های ناشی از ظهور و بروز فناوری‌های نوین زیست‌پزشکی می‌پردازد. کاربست موضوعاتی چون شبیه‌سازی انسانی، سلول‌های بنیادی، موجودات شیمری و هیولاگونه، دستکاری‌های ژنتیکی و فناوری‌های مرتبط با ژن و آزمایش‌های زیست‌پزشکی بر روی آزمودنی‌های انسانی، دستمایه مطالعات اخلاق زیستی قرار می‌گیرد. در این میان، کرامت انسانی به عنوان منشا کلیه حق‌های بشری، جایگاه مهم و خطیری در حوزه اخلاق زیستی و جواز یا ممنوعیت هر گونه رفتار نوپدید در قلمروی فناوری‌های زیست‌پزشکی یافته است.مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر با بهره‌گیری از مطالعات پیشینی در باب کرامت انسانی و با جستجوی واژگان کلیدی مرتبط در منابع نخستین و اصیل، تلاش شده است تا جایگاه کرامت انسانی در گستره اخلاق زیستی مورد تطبیق، تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.ملاحظات اخلاقی: اصول اخلاق پژوهش در جستجوها و استناد به متون و منابع اولیه رعایت شد.یافته‌ها: در این جُستار کوتاه، قرائت‌ها و رهیافت‌های متفاوت از کرامت انسانی در ارتباط با اخلاق زیستی مورد مطالعه قرار گرفته است: ارزیابیِ قرائت دین‌مدار که کرامت ذاتی انسان را بازتابی از ویژگی و صفت وجه‌الله‌ بودن وی می‌انگارد؛ تقریر قرائت‌های فلسفی اعم از سنت وظیفه‌گرایانه کانتی، رهیافت فایده‌گرایانه و نیز رویکرد طبیعت‌گرایانه، از جمله مباحثی هستند که در این مطالعه علمی مروری، مورد دقت و نقد قرار گرفته است.نتیجه‌گیری: در جمع‌بندی نهایی و در تجمیع رهیافت‌های گوناگون، بر اهمیت و نقش کرامت انسانی به عنوان منشا کلیه حق‌های بشری تاکید گردیده، هر گونه تحدید و ممنوعیت در قلمروی اخلاق زیستی، به رعایت و لحاظ ابعاد کرامت در هویت انسانی مستند می‌گردد.