تحلیل انتقادی برهان صدیقین با تکیه بر تقریر ملاصدرا و شارحان وی

مبحث خداشناسی در میان حکمای متاله با اثبات وجود ذات حق‌ تعالی آغاز می شود. ابن سینا برای اولین بار بر پایه مفاهیم وجوب و امکان برهانی تقریر کرد و نام آن را صدیقین نهاد. از آن زمان تا دوران ملاصدرا و شارحین مکتب وی، این برهان دچار تغییراتی شده است. ملاصدرا به ابن‌سینا خرده گرفت و بر مبنای خود به شکل متفاوتی برهانی که به عقیده وی شایسته نام صدیقین است، تقریر نمود. شارحینی چون سبزواری و علامه طباطبایی ضمن نگاه انتقادی به برهان صدرایی، تقریر دیگری از این برهان ارائه کردند تا به صدیقین نزدیک‌تر و از مقدمات کمتری استفاده شود یا بدون هیچ مقدمه ای وافی به مقصود باشد، اما تقریر ایشان نیز از نقد ناقدان بعدی مصون نماند. در این نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی صورت می گیرد، ضمن تامل انتقادی بر‌اساس آخرین تقریرات این برهان، به این نتیجه می رسد که تقریرهای بعد از علامه طباطبایی نیز براساس معیار صدیقین، خالی از اشکال نیست. ازجمله اینکه هرکدام به حدوسطی وابسته یا به‌گونه ای مصادره به مطلوب است یا با معیارهای برهان صدیقین سازگار نیست. همان‌گونه که شواهد نقلی نیز دلالت دارد، وجود خداوند نیازمند به برهان نبوده و به عبارتی برهان‌پذیر نیست، بلکه از طریق معرفت نفس و شهود عرفانی قابل شناخت است. تقریرهای فلسفی ارائه شده از برهان صدیقین، فارغ از آسیب هایی که متوجه آنهاست، جنبه تنبیهی داشته و حکمای متاله نظیر صدرالمتالهین و علامه طباطبایی نیز بدان اذعان کرده اند. 

a critical study on seddiqin ontological argument (argument of the righteous): according to contemporary literature

theosophists commence theological issues by proving the transcendent divine essence. as an ontological argument, avicenna coined seddiqinargument (the argument of the righteous) by using the concepts ofnecessity and possibility. this argument has changed since it wasproposed until the era of mulla sadra and his commentators. according tothe principles of his philosophy, mulla sadra criticized the avicenianargument and reoffered another distinctive proof that he considered worthyfor that name (seddiqin argument). on the other hand, commentators suchas sabzevari and allameh tabataba'i criticized the sadrian argument andpresented an alternative version. although their reviews have also beencriticized, they argued that their version is closer to the ontological argumentand requires fewer premises to fulfill its purpose, or even needs no premises.by descriptive-critical approach, this article explains the latest readings onontological arguments. it is also concluded that the ontological argumentsdeveloped after allameh tabataba'i, are flawed due to their dependence on aterm or their reasoning problems or their incompatibility with the criteria ofseddiqin argument. the transmitted evidence also implies god's existencedoes not require proof. in other words, although the necessary being is notprovable, he can be known through self-awareness and gnosticintuition. without considering their problems, ontological arguments(seddiqin argument) are just as additional unnecessary proof, as theosophistssuch as mulla sadra and allameh tabatabai have also asserted.