وحدت وجود و فروع آن در اندیشه مولوی (با تاکید بر تجلی و تعالی خدا)

مولانا جلال الدّین محمّد بلخی در آثار خود به ویژه مثنوی معنوی، بر خلاف دیدگاه فلسفیِ معروف به پانته ایسم و معتقدان به حلول و اتّحاد، اعتقاد به وحدت وجود را با تجلّی و تنزّه و تعالی خدا سازگار و قابل جمع می داند و حتی مدّعی است که از این نگاه، می توان تصویری مطلوب تر و نزدیک تر از هر دیدگاه دیگری نسبت به خدای دین داشت. در اینجا کوشیده شده است با کاربرد روش توصیفی–تحلیلی ابتدا به اثبات باورمندی مولوی به دیدگاه وحدت وجود بپردازیم و سپس فروع آن را تبیین و بررسی کنیم؛ به ویژه به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه او تجلّی و تنزّه و تعالی خدا را بر مبنای اصل اساسی مکتب خود (وحدت وجود) تبیین و اثبات می نماید. از این رو، برای آشنایی با مکتب عرفانی و بررسی دیدگاه مولانا، ابتدائاً به معرّفی مشرب عرفانی و اعتدال اندیشه و روش فکری او می پردازیم و سپس بر مبنای وحدت وجود به تقسیم وحدت به وحدت آفاقی و انفسی و تمایز گذاری میان مقام ذات و مقام اسماء و صفات الهی و اعتقاد به تشبیه در عین تنزیه و تنزیه در عین تشبیه که فروع و پیامدهای این اصل هستند مبادرت می ورزیم.

The Unity of Existence and its Traces in Rumi’s Works (Emphasis on the Manifestation and Sublimation of God)

Rumi in his works, especially Masnavi Ma’anavi, states that the unity of God is compatible with manifestation, purification, and transcendence of God and one can believe in all of them. This is contrary to some other philosophical views like pantheism and those who believe in incarnation and union. Rumi even believes that such a viewpoint can give a better and closer image of God defined in the religious concept. The methodology in this study is descriptive and analytical and it is attempted to prove the belief of Rumi in the unity of existence, first. Then, the sub-principles and traces of this belief in his works are determined and investigated. The unity of existence is the fundamental principle of his school. How he explains and proves the principle, based on the manifestation and purification of God based on, is the question especially answered here. Accordingly, his mystical school and the moderate method of his thoughts are introduced, first. Then, based on the unity of existence, the unity is divided into horizon and souls. Afterwards, the status of essence and the status of Divine names and attributes are shown to be different. The sub-principles and consequences of this belief is resemblance at the same time as purification and purification at the same time as the resemblance. These consequences are also clarified during the study.