رابطه وجوب‌وجود و کامل مطلق در خداشناسی علامه حلی

خوانش مفهوم خدا نزد علامه حلی براساس دو مفهوم «وجوب‌وجود» و «کمال» است و این دو مفهوم مبنا برای تبیین معناشناسی صفات قرار می‌گیرد. مفهوم «وجوب‌وجود» مفهومی فلسفی است که از فلسفه مشاء وارد بحث کلامی متکلمان مدرسه «حله» شده است و مفهوم «کمال» بااینکه پیش‌فرض بحث از صفات و حتی اثبات وجود خداست؛ اما در کلام اسلامی کمتر به آن پرداخته شده است. نسبت این دو مفهوم در خداشناسی و تبیین صفات خدا نزد علامه حلی مساله نوشتار حاضر است و پرسش این است: نسبت «وجوب‌وجود» با «کامل مطلق» چیست؟ آیا این دو مفهوم قابل تحویل به یکدیگر هستند یا به‌صورت دو مفهوم مستقل مبنای صفات قرار می‌گیرند؟ مفهوم کمال برای علامه حلی، با تمام و فوق‌تمام بودن بیان شده است و در تحلیل معناشناسی صفات اعم از صفات ایجابی و سلبی مفهوم «کمال» پیش‌زمینه و پیش‌فرض است؛ اما مفهوم «وجوب‌وجود» مبنا در تحلیل معناشناسی بعضی از صفات سلبی و ایجابی است. براین اساس در این نوشتار با تبیین معناشناسی مفهوم کمال و وجوب‌وجود، و بررسی معنایی صفات براساس آن دو مفهوم، از جهاتی به رابطه تساوق میان دو مفهوم وجوب‌وجود و کمال می‌رسیم؛ به‌این‌معنا که باسلبِ کمال، وجوب‌وجود بی‌معنا و با سلبِ وجوب‌وجود، کمال نسبی خواهد شد. ازآنجاکه این مسئله بحث نظری و مفهومی است، روش آن نیز توصیفی و تحلیلی است؛ با تحلیل مفهومی صفات قرآنی و تبیین فلسفی آنها مبتنی‌بر «کمال»، فایده عملی نیز بدست می‌آید.

The Relation of Necessary of Being and Absolute Complete in Theology of Allameh Hilli

According to Allameh Hilli, the concept of God is based on the two concepts of necessity of existence and perfection, and these two concepts are the basis for explaining the semantics of attributes. The concept of necessity of existence is a philosophical concept that has entered from the peripatetic philosophy into the theological discussion of the school of Hillah and although the concept of perfection presupposes the discussion of attributes and even the proof for the existence of God, it is discussed little in Islamic theology. Here, the relation between these two concepts in theology as well as the explanation of the attributes of God is discussed. The question is: “What is the relation between necessity of existence and absolute perfection?”; Are these two concepts deliverable to each other or are they based on two independent concepts? The concept of perfection for Allameh Hilli has been expressed with completeness, and in the semantic analysis of attributes, including positive and negative attributes, the concept of perfection is the background and default; But the concept of necessity of existence is the basis in the semantic analysis of some negative and positive attributes. Accordingly, in this article, by explaining the semantics of the concept of perfection and necessity of existence, and examining the semantics of attributes based on those two concepts, we arrive at the relationship of equality between the two concepts of necessity of existence and perfection; In other words, with the negation of the perfection of existence, existence will become meaningless, and with the negation of the necessity of existence, perfection will become relative. Since this issue is a theoretical and conceptual discussion, its method is also descriptive and analytical. By conceptual analysis of Qur’anic attributes of God and their philosophical explanation based on perfection, practical benefit is also obtained.