جایگاه خدا در فلسفه هیوم و لایب‌نیتس

پرسش از خدا، یکی از مهم‌ترین و محوری‌ترین مسایل نظام‌های فلسفی و کلامی است. این نوشتار با انتخاب هیوم و لایب‌نیتس از دو نظام فلسفی تجربه‌گرا و عقل‌گرا به بررسی و مقایسه نظرات ایشان درباره خدا پرداخته است. می‌توان گفت هیوم و لایب‌نیتس در این موضوع تقابل جدّی دارند چرا که هیوم بر مبنای نظام تجربه‌باورانه خویش، همان براهینی را که لایب‌نیتس برای اثبات وجود خدا به کار می‌برد، مورد اعتراض و نقّادی قرار می‌دهد. فلسفه لایب‌نیتس، فلسفه‌ای خدامحور است در صورتی که در نظام فلسفی هیوم که معرفت آدمی ریشه در حس و تجربه دارد، جایی برای اعتقاد به خدا که موضوعی فراتجربی است، باقی نمی‌ماند.

The space of God in the philosophy of Hume and Leibniz

Question on God is one of the most important problems of philosophical and theological systems. This writing with choosing Hume and Leibniz from two systems of realism and empiricism studies and compares their views about God. Maybe can be said Hume and Leibniz contrary seriously in the problem, because Hume on the basis of his empirical system refuses the same arguments that Leibniz has used them in the proving of the being of God. The philosophy of Leibniz is a theocentric philosophical system whereas in the Hume’s philosophical system that knowledge is on the basis of sense and experience, faith in God – that it is a metempirical topic has not a place.