بررسی دیدگاه صدرالمتالهین درباره جامعیت قرآن

قرآن به عنوان وحی آسمانی مشتمل بر موضوعات متعدد است که در مواردی متصدی تبیین امور و گاه در مقام تفصیل امور متشابه از یکدیگر است. نوشتار پیشِ رو رویکرد ملاصدرا در باب قلمرو و جامعیت قرآن را با روشی نقلی برهانی بررسی کرده و به این نتایج رسیده است: از دیدگاه ملاصدرا، همه امور به نحوی در قرآن مذکور است؛ حال یا صریحاً و یا اینکه مقوّمات، اسباب، مبادی و غایتش در قرآن آمده است. البته فهم همه علوم قرآن مختص به افرادی است که توفیق مفارقت از تعلقات مادی نصیب آنان شده است. همین ویژگی است که تبیین معارف و علوم قرآنی را متوقف بر وساطت رسول الله و ائمه (ع) می کند. ملاصدرا معتقد است همانطوری که انسان‌ها دارای مراتب وجودی مختلفند، قرآن نیز مشتمل بر مراتب و بواطن متعددی است و مراتب وجودی انسان‏ها در میزان فهم و درکشان از علوم قرآن تاثیر گذار خواهد بود. ملاصدرا در باب جامعیت و قلمرو قرآن، قائل به تفصیل است و قرآن را مشتمل بر دو بخش؛ ظاهر و باطن دانسته است. او در بخش ظاهر قائل به جامعیت اعتدالی و در بخش باطن قائل به نظریه حداکثری است.