ارائه چارچوب و تحلیل کارکردهای آژانس‌های ملی نوآوری: مطالعه موردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان

تحریک و حمایت از نوآوری در بنگاه‌ها از مسائل حائز اهمیت در سیاست فناوری و نوآوری است. در این راستا آژانس‌های نوآوری - نهادهایی عموماً دولتی - در کشورهای مختلف تاسیس شده که ماموریت آن‌ها طراحی و پیاده‌سازی راه‌حل‌ها و ابزارهای سیاستی فناوری و نوآوری است. بر این اساس، هدف مقاله حاضر ارائه چارچوب کارکردها و تحلیل کارکردهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان به عنوان آژانس ملی نوآوری در ایران است. قلمرو زمانی این پژوهش از سال 1385 تا 1401، و قلمرو مکانی آن فعالیت‌ها و اقدامات معاونت علمی است. داده‌های مورد نیاز این مقاله از طریق 21 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته، اسناد و گزارش‌های سیاستی جمع‌آوری و با تحلیل محتوا از طریق کدگذاری محوری تحلیل می‌شود. بر اساس یافته‌ها 8 کارکرد عمده آژانس‌های نوآوری از جمله معاونت علمی عبارتند از حمایت از پژوهش و توسعه فناوری؛ حمایت از شبکه‌سازی و شکل‌گیری زیرساخت‌ها و توسعه زیست‌بوم نوآوری؛ حمایت از تجاری‌سازی، صیانت و شکل‌دهی بازار فناوری و نوآوری؛ توانمندسازی شرکت‌های فناور، دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها؛ تقویت دیپلماسی فناوری و نوآوری و جابجایی بین‌المللی متخصصان؛ حمایت از صادرات و توانمندی صادراتی؛ تامین مالی فناوری و نوآوری؛ و هوشمندی سیاستی فناوری و نوآوری. با توجه خلاهای نهادی و بافتار ایران، در کارکردهایی مانند تنظیم‌گری و تامین مالی، معاونت علمی در مقایسه با سایر آژانس‌های نوآوری، نقش پررنگ‌تری ایفا نموده و در برخی کارکردها از جمله همکاری فناورانه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی فعالیت موثر کمتری در مقایسه با همتایان بین‌المللی خود دارد. نتایج این پژوهش حاوی پیشنهاداتی برای سیاستگذاران و نیز پژوهش‌های آتی است.

proposing a framework for national innovation agencies functions: case study of iran’s vice-presidency for science, technology and knowledge-based economy

supporting innovation in firms is one of the critical policy issues in technology and innovation policy. in this regard, innovation agencies - generally public institutions - are founded in different countries to design and implement technology and innovation policy tools. hence, the purpose of this research is to present a framework and investigate the functions of the iran vice-presidency for science, technology, and knowledge-based economy (vpst) as the national innovation agency. the temporal boundary of our paper includes 2016 to 2022 and the spatial boundary is the activities and actions of vpst. we collected data through 21 semi-structured interviews, documents, and policy reports, then we analyzed data by content analysis. based on our findings, the 8 main functions of innovation agencies, as well as vpst include supporting research and technology development; supporting networking and infrastructure formation and maturity of innovation ecosystem; supporting commercialization and shaping market for technology and innovation; empowering technological, knowledge-based firms and startups; strengthening technology and innovation diplomacy and international circulation of experts; supporting exports and strengthening export capabilities; financing technology and innovation; and lastly technology and innovation policy intelligence. considering the institutional gaps and context of iran, vpst has played a more significant role in functions such as regulation and financing, including ipo, compared to other international innovation agencies. while in some functions, such as technological cooperation and foreign investment, vpst is less engaged compared to its international counterparts. the results of this research contain recommendations for policymakers as well as future research.