تحلیلی تاریخی بر شکل‌گیری و توسعه تجربه سیاستی قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان

شرکت‌های دانش‌بنیان فناور محرک توسعه اقتصادی در نیم قرن گذشته بوده‌اند و حمایت از آن ها به یکی از نقاط اصلی تمرکز در سیاست‌های ملی فناوری و نوآوری تبدیل شده است. در ایران، تدوین یک بسته سیاستی منسجم برای حمایت از شرکت‌های فناور خصوصی پس از حدود سه دهه تطور در نظام سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری کشور رخ داد. این پژوهش به مطالعه چرایی و چگونگی شکل‌گیری این بسته سیاستی با عنوان «قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» می‌پردازد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و مبتنی بر نظریه چرخه‌سیاست انجام شده و گردآوری داده‌ها با مطالعات کتابخانه‌ای و روش تحلیل‌اسنادی صورت پذیرفته است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه بسترها و زمینه‌های نهادی و تاریخی (مانند تغییر تدریجی تمرکز از سیاست علم به سمت سیاست فناوری و سیاست نوآوری، شکل‌گیری فهم نظام‌مند از نوآوری و درک نقش بنگاه‌ها در نظام نوآوری) در تعامل با محرک‌های سیاسی و حکمرانی کشور (نظیر تحریم‌های فناورانه، ایجاد نهادهای تخصصی حمایت از توسعه فناوری و نوآوری، بازتعریف نقش‌ها و مسئولیت‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تاسیس معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور) موجب شکل‌گیری بسته‌ای از ابزارهای سیاستی برای حمایت از شرکت‌های فناور در قالب یک قانون مستقل و منسجم شده که پس از تصویب نیز تکامل یافته است. نتایج پژوهش بر لزوم توجه به ابزارهای سیاستی طرف تقاضای نوآوری، اعتبار مالیاتی و حمایت از مالکیت فکری برای تکمیل حمایت‌های این قانون دلالت دارد.

Historical Analysis of the Formation and Development of Policy in the Law for Supporting Knowledge-based Firms

Knowledge and technologybased firms (TBFs) have driven economic development for the past halfcentury, and supporting these firms is a major issue of focus in national innovation policies. In Iran, developing a coherent policy package to support TBFs took place after nearly three decades of evolution in the country’s science, technology and innovation policymaking system. This study examines why and how policy package, entitled “the Law for supporting Knowledgebased firms” was formed. This paper uses a historical approach and adopted the theory of policycycle. Data was collected with literature review, empricial evidences and policy documents. The findings show how institutional and historical contexts (such as the gradual shift in focus from science policy to technology and innovation policy, and the formation of a systemic understanding of innovation and the role of firms in the innovation system) interact with political and governance drivers (Such as technological sanctions, the establishment of specialized institutions supporting technology and innovation, redefine the roles and responsibilities of the MSRT and VicePresidency for Science and Technology) to form a policy mix to support TBFs in an independent and coherent law. The results indicate the need to pay attention to the demandside innovation policies, tax credit, and protection of intellectual property to complement the tools of the law.