مروری بر کاربردهای سنتی گیاهان دارویی تیره شب‌بو در ایران

در دهه‌های اخیر، استفاده از طب گیاهی به عنوان یک روش کارآمد و استراتژیک، در دستور کار اکثر کشورهای دنیا از جمله ایران قرار گرفته است. در پزشکی سنتی ایران، شیوه‌های بسیار گوناگونی در استفاده از گیاهان برای درمان بیماری‌ها مشاهده می‌شود که با توجه به وسعت جغرافیایی و گوناگونی پوشش گیاهی کشور ما، این همسویی دارای توجیه کاملاً منطقی است. هدف از این مطالعه، مروری به بررسی تحقیقات انجام شده در ایران در مورد گیاهان دارویی تیره شب‌بو است. اطلاعات مربوط به این تحقیق حاصل جست‌و‌جو در کتب و مقالات منتشر شده در دهه اخیر می‌باشد. 44 گونه گیاهی شناسایی شده به 19 جنس تعلق دارد. جنس‌های alyssum با 8 گونه، brassica با 5 گونه و sisymbrium با 4 گونه بیشترین تعداد گونه‌ را دارا می‌باشند. تروفیت‌ها با 32 گونه (72/72 درصد) مهم‌ترین شکل زیستی هستند. بیشترین پراکنش جغرافیایی با 25 درصد به ناحیه ایرانی تورانی تعلق دارد. دو گونه‌های‌ انحصاری alyssum bracteatum و a. persicum در وضعیت کم خطر قرار دارند. گونه‌های descurainia sophia، lepidium draba وcapsella bursa pastoris به ﺗﺮﺗﻴﺐ دارای بیشترین ﻣﺼﺮف دارویی در ایران ﻣﻲ‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. دانه بیشترین قسمت مورد استفاده گیاهان این تیره بوده و بیشترین موارد مصرف سنتی آن‌ها عبارتند از: مدر و ضد اسکوربوت (هر کدام 13 گونه)، اشتها‌آور (8 گونه)، ضد یبوست، ملین، کرم‌کش، خلط‌آور، ضد روماتیسم، دافع سنگ کلیه و مقوی بدن (هر کدام 7 گونه). در مجموع، نتایج نشان دارد که کاربرد محلی عمده این گیاهان در زمینه درمان ناراحتی‌های گوارشی و تنفسی است.

A Review on the Traditional Applications of Medicinal Plants of the Brassicaceae in Iran

In recent decades, the use of herbal medicine, as an effective method, has been progressing in most countries including Iran. In the traditional medicine of Iran various methods of using plants for the treatment of diseases are common. This is actually justifiable due to the geographical extent and diversity of vegetation in Iran. This study aimed at evaluating researches conducted in Iran about the medicinal plants of Brassicaceae. Information about this search was conducted in information books and articles published in the last decade. 44 identified plant species belong to 19 genera. The most important medicinal genera are Alyssum (with 8 species), Brassica (with 5 species) and Sisymbrium (4 species). Therophytes (32 species, 72.72%) are the most important life form. The highest geographical distribution belongs to Irano Turanian region (25%). Two endemic species (Alyssum bracteatum and A. persicum) are in low risk status. Descurainia sophia, Lepidium draba and Capsella bursa pastoris were more harvested by Iranians for medicinal purposes, respectively. The most used part of plants in this family is seed, and most local application of them includes: diuretic and anti scorbutic (13 species), appetizer (8 species), anti constipation, laxative, vermicide, expectorant, anti rheumatism, anti kidney stones, tonic (each one with 7 species). Altogether, the results show that major local application of these plants is in the treatment for digestive and respiratory problems.