تنوع‌زیستی جوامع جنگلی و استپی در رویشگاه‌های اُرس البرزجنوبی (مطالعه موردی: منطقه فیروزکوه)

در مدیریت منابع‌طبیعی و اولویت‌بندی برای حفاظت، زیربنای مستحکم علمی از داده‌های تنوع‌زیستی موردنیازاست. رویشگاه‌های جنگلی ناحیه ایران‌وتورانی علی‌رغم اهمیت بوم‌شناسی و محیط‌زیستی، به ‌لحاظ تنوع‌زیستی کمتر مورد پژوهش قرارگرفته‌اند. تحقیق حاضر به مطالعه تنوع‌زیستی گونه‌های‌گیاهی در بخشی از این رویشگاه‌ها می‌پردازد. مناطق مورد‌مطالعه شامل پنج ایستگاه در رویشگاه‌های ارس البرزجنوبی (فیروزکوه) هستند. نمونه‌برداری با برداشت قطعهنمونه در امتداد خطوط ترانسکت با فواصل منظم و نقطه شروع تصادفی در هر ایستگاه انجام و اندازه قطعات‌نمونه با روش پلات‌های حلزونی و سطح حداقل تعیین‌شد. برای بررسی تنوع‌زیستی، شاخص‌های تنوع سیمپسون و شانونوینر، غنای مارگالف و منهینیک و یکنواختی پیلو و شلدون به‌کارگرفته‌شدند. تجزیه و تحلیل شاخص‌های تنوع‌زیستی در ارتباط با جوامع گیاهی و متغیرهای‌محیطی، با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه و مقایسات میانگین دانکن انجام‌شد. نتایج تحقیق نشان‌داد که تنوع‌گونه‌ای جوامع جنگلی به‌طور معنی‌داری بیشتر از جوامع استپی است. این تفاوت در سطح تیره نیز وجوددارد. بیشترین تنوع به جامعه بنهبادام و جامعه ارسپلاخور تعلق‌داشته و کمترین تنوع مربوط به جامعه کما است. جامعه ارسپلاخور در اکوتون هیرکانیایران‌و‌تورانی انتشارداشته و بیشترین تنوع را در میان جوامع ارس دارااست. همچنین شاخص‌های تنوع در جامعه استپی درمنهگون به‌طور معنی‌داری بیشتر از جامعه درمنهاسپرس هستند. درمیان متغیرهای ‌محیطی مطالعه‌شده، شیب، جهت‌جغرافیایی، ماده‌آلی و بافت‌خاک به‌طور معنی‌داری با شاخص‌های تنوع‌زیستی درارتباط هستند. به‌نحوی‌که با افزایش شیب تا 80درصد، تنوع‌زیستی افزایش‌یافته و پس از آن به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد. دررابطه با بافت‌خاک، بیشترین تنوع و غنای‌گونه‌ای مربوط به خاک‌هایی با بافت شنی‌رسی و شنی‌لومی بوده و خاک‌هایی با ماده‌آلی بیش از 6درصد از تنوع‌گونه‌ای بیشتری برخوردارهستند.

Biodiversity of forest and steppe associations in Juniper(Juniperus excelsa) habitat of southern Alborz (Firuzkooh, Iran)

In Management of natural resources and prioritization for conservation, a strong scientific foundation of biodiversity data is needed. Despite the importance of forest habitats of IranoTuranian region, they have been less studied in term of biodiversity. This study focused on plant diversity in some parts of these habitats. Study area included five stands in southern Alborz mountain. Sampling was carried out by plots along the transect lines taking place at regular intervals within each habitat. Plot size was determined by the concept of minimal area. Biodiversity was investigated using Simpson, ShannonWiener, Margalef, Menhinick, Sheldon and Pielou indexes. One way ANOVA following by Dunkan multiple range tests were used to analyze the indexes in relation to associations and environmental variables. According to the results, diversity in forest associations was significantly more than steppe associations. Similarly, the difference was seen at the family level. The greatest amount of diversity belonged to Amygdalo lycioidisPistacietum atlanticae and Lonicero ibericaeJuniperetum excelsae and the least amount belonged to Feruletum ovinae. Diversity indexes in Artemisio aucheriAstragaletum veri were significantly more than Artemisio aucheriOnobrychidetum cornutae. Among the environmental variables, slope, aspect, soil organic matter and soil texture were significantly associated with the diversity indexes; with the increasing in the slope up to 80%, plant diversity and species richness increased, then significantly reduced. In terms of soil texture, the highest diversity and species richness observed in sandy clay and sandy loam soils. As well as, soils with organic matters more than 6%, were richer in terms of plant diversity.