تحلیل برساخت‌گرایانه سیاست هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران

در این پژوهش سیاست هسته‌‌ای ایران در چارچوب نظریۀ سازه‌انگاری و مقولۀ محوری آن یعنی «هویّت»، از زمان شکل‌گیری پروندۀ‌ هسته‌ای تا توافق هسته‌‌ای، با نگاه به بروندادهای فرهنگی- هویتی ایرانیان و محیط فرهنگی- هنجاری بین‌المللی و نگاه و رویکرد غرب (آمریکا و اروپا) به برنامۀ هسته‌‌ای ایران مورد بررسی قرار گرفته است و به این سوال پاسخ داده شد: میزان و نقش هویت در برساخت سیاست‌های هسته‌ای دولت‌های مختلف در ایران چگونه است؟ این پژوهش با روش تعیین نمونه‌گیری زنجیری، با جامعه آماری تعداد 120 نفر، مطالعه اسنادی و همچنین دیدگاه مسئولان مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد «هویّت» در سیاست هسته‌‌ای دولت‌های مختلف در ایران، به مثابۀ بازیگری بنیادی ایفای نقش نموده و مقولۀ «شناسایی» هویت هسته‌‌ای به جای دو مقولۀ سیستمی کلاسیک دفاعی- امنیتی و اقتصادی، اثرگذاری بالاتری داشته است. عامل اصلی شروع و پیگیری برنامۀ هسته‌ای ایران تا رسیدن به فناوری و تکمیل تکنولوژی چرخۀ سوخت هسته‌ای در همۀ سطوح، از سوی ایران، عامل (نگاه و برداشت) هویّتی بوده که در راستای این نگاه، دستیابی ایران به دانش و فناوری پیشرفتۀ هسته‌ای به عنوان نمادی از استقلال و توانایی ایران در کسب علوم و تکنولوژی برتر جهت افزایش پرستیژ و ارتقاء جایگاه هویتی ایران در جهان اسلام و نظام بین‌الملل تلقی شده است. مقاومت و پایداری ایرانیان برای احقاق حقوق هسته‌ای‌شان همزمان با پیشرفت‌های قابل توجه کمّی و کیفی، نگاه طرف مقابل را نیز به کیستی ایرانیان و چیستی برنامه هسته‌ای‌شان تا حدود زیادی تغییر داد و همۀ طرف‌های مقابل ایران را به این درک رسانده که در بحث برنامۀ هسته‌ای و پروندۀ هسته‌ای، تغییر رئیس‌جمهور در ایران به تغییرات در شیوه و تاکتیک‌های مذاکره می‌انجامد، اما به دگرگونی قابل توجهی در سیاست هسته‌‌ای ایرانیان منجر نمی‌شود.

a constructivist analysis of the nuclear policy of the islamic republic of iran

this study examines iran’s nuclear policy within the framework of constructivist theory, focusing on its central concept, identity, from the inception of the nuclear dossier to the nuclear agreement. the research analyzes the cultural-identity outputs of iranians, the international cultural-normative environment, and the western (u.s. and european) perspective on iran’s nuclear program. the study addresses the question: to what extent does identity play a role in shaping the nuclear policies of different iranian administrations? utilizing a chain sampling method, a statistical population of 120 individuals, documentary research, and the viewpoints of officials, the study’s findings indicate that identity has played a fundamental role in iran’s nuclear policy. the concept of recognition of nuclear identity has had a greater impact than the two classical systemic categories of defense-security and economic concerns. the primary driving force behind the initiation and pursuit of iran’s nuclear program, culminating in achieving fuel cycle technology at all levels, has been an identity-based perception. in this regard, iran’s acquisition of advanced nuclear knowledge and technology has been perceived as a symbol of independence and national capability, aimed at enhancing iran’s prestige and identity status in the islamic world and the international system. the resilience and perseverance of iranians in securing their nuclear rights, alongside significant quantitative and qualitative advancements, have also reshaped the opposing parties’ perceptions of iranian identity and the nature of iran’s nuclear program. consequently, all negotiating parties have come to understand that while a change in the iranian presidency may alter negotiation tactics and methods, it does not lead to a significant transformation in iran’s nuclear policy.