بررسی قوانین زیست‌محیطی ایران از منظر حکمرانی مطلوب

برجسته ‌شدن مباحث محیط زیست، دولت‌ها را به سمتی سوق دادهکه بدون توجه به الزامات و اهداف زیست محیطی، نمی‌توانند تصمیمات خویش را اتخاذ نمایند. لذا، در یک حکمرانی مطلوب، سمت و سوی الزامات قانونی و همکاری‌های بین‌المللی و راهبری‌های اجتماعی در جهت حفظ محیط زیست، جلوگیری و کاهش آسیب‌های احتمالی آن است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر نقد و بررسی معاهدات بین‌المللی و قوانین زیست ‏محیطی داخلی و پاسخ به این سوال است که «آیا قوانین زیست‌محیطی مصوب در جمهوری اسلامی ایران به ارتقای مولفه‌های حکمرانی خوب منتهی شده‌ است؟». روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و بررسی سیر تدوین و تصویب قوانین محیط زیست در ایران پیش و پس از انقلاب اسلامی، در کنار پرداختن به اصلی‌ترین اقدام‌های بین‌المللی در تصویب معاهدات و کنوانسیون‌های جهانی در حفظ محیط زیست و نیز میزان مشارکت جمهوری اسلامی ایران در این پیمان‌های بین‏المللی زیست ‏محیطی و ساختار نهادهای متولی محیط زیست در کشور نشان داد که قوانین زیست محیطی در نظام جمهوری اسلامی، پیشگیرانه و کافی، در حفظ این مقوله مهم نبوده ‌است؛ تعدد متولیان و نیز پراکندگی قوانین و تعاریف، موجب ادامه‏ تخریب محیط زیست در کشور شده ‌است. در این راستا، راهکارهایی همچون اصلاح ساختار شورای عالی محیط زیست، اصلاح قوانین زیست ‏محیطی براساس تلقی از محیط زیست به‌عنوان «حق»، توجه ویژه به محیط زیست در قانون مجازات اسلامی، اصلاح قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مبنی بر انفکاک موضوع محیط زیست از کمیسیون کشاورزی در قالب یک کمیسیون تخصصی مستقل، تعامل و همکاری بیشتر با کنوانسیون‌های بین‌المللی و اجماع بر سر التزام به تعهدهای زیست محیطی برای بهبود کارایی قوانین ارائه شده است.

examining iran’s environmental laws from the perspective of good governance

the increasing prominence of environmental issues has driven governments in a direction whereby, without due consideration of environmental requirements and objectives, they cannot make informed decisions. therefore, within a framework of good governance, the alignment of legal obligations, international cooperation, and social leadership is directed toward the preservation of the environment as well as the prevention and reduction of its potential damages. in this regard, the objective of the present study is to critically examine international treaties and domestic environmental laws and to answer the question: “have the environmental laws ratified in the islamic republic of iran led to the enhancement of the components of good governance?” the research method was descriptive-analytical. a review of the evolution and enactment of environmental laws in iran before and after the islamic revolution—along with an examination of the most significant international actions in the ratification of global treaties and conventions for environmental preservation, as well as the degree of the islamic republic of iran’s participation in these international environmental treaties and the structure of the institutions responsible for the environment in the country—has shown that environmental laws within the islamic republic’s system have neither been preventative nor adequate for the preservation of this crucial issue; the multiplicity of responsible entities and the fragmentation of laws and definitions have contributed to the continued degradation of the environment in the country. in this context, solutions such as restructuring the supreme council for the environment, amending environmental laws based on the view of the environment as a “right,” giving special attention to environmental issues in the islamic penal code, revising the internal regulations of the islamic consultative assembly regarding the separation of environmental issues from the agriculture commission into an independent specialized commission, enhancing interaction and cooperation with international conventions, and reaching a consensus on commitment to environmental obligations have been proposed to improve the efficacy of the laws.