خوانشی دموکراتیک از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مشارکت سیاسی و مقایسه آن با الگوی مکفرسونی

هدف پژوهش حاضر ارائه خوانشی دموکراتیک از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مشارکت سیاسی و مقایسه آن با الگوی مکفرسونی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده، با واکاوی رویکرد متفکران معاصر نسبت به شاخصه‌‌ها و شروط دموکراسی و با عنایت به اینکه تاکید این پژوهش بر منظر هنجاری و حقوقی است، در این خصوص سه شرط پایه‌‌ای انتخاب عمومی و مشارکت سیاسی، تحدید و تناوب قدرت و آزادی به عنوان مقومات اصلی دموکراسی مشخص شدند. مهم‌ترین شرط دموکراسی یعنی حاکمیت مردم از طریق انتخاب عمومی و مشارکت سیاسی، به اختصار در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ارزیابی گردید و جایگاه نهادهای انتخابی در نظام جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه ظرفیت‌‌های مدل دموکراسی مشارکتی مکفرسون در نظام مشارکت سیاسی جمهوری اسلامی ارزیابی شد. از این منظر در شاخصه‌‌های انتخابات غیرحزبی و غیرنخبه‌‌گرا، تاکید بر مشارکت حداکثری مردم و نقش شوراها و همچنین بسترهای اجتماعی‌‌تر و توده‌‌ای‌تر مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی، قرابت زیادی میان الگوی مکفرسون و نظام مشارکت سیاسی قانون اساسی وجود دارد؛ لیکن علی‌رغم پیش‌‌بینی همه‌‌پرسی اساسی و تقنینی به عنوان مجرای دموکراسی مستقیم به‌‌صورت محدود، تاکنون از ظرفیت همه‌‌پرسی تقنینی استفاده نشده است.

a democratic reading of the constitution of the islamicrepublic of iran with an emphasis on political participation andits comparison with the macpherson model

the present study aims to provide a democratic reading of the constitution of the islamic republic of iran with an emphasis on political participation and to compare it with the macpherson model. the research method is descriptive-analytical, examining the approach of contemporary thinkers towards the characteristics and conditions of democracy. given that this study focuses on the normative and legal perspective, three fundamental conditions—public choice and political participation, the limitation and alternation of power, and freedom—were identified as the essential components of democracy. the most crucial condition of democracy, namely the sovereignty of the people through public elections and political participation, was briefly evaluated within the constitution of the islamic republic of iran, and the position of elected institutions in the iranian system was examined. subsequently, the capacities of macpherson’s participatory democracy model were assessed in relation to iran’s political participation system. from this perspective, in the aspects of non-partisan and non-elitist elections, emphasis on maximum public participation, and the role of councils as well as more social and mass-oriented political participation structures, there is significant proximity between the macpherson model and the constitutional political participation system. however, despite the constitutional provision for fundamental and legislative referendums as a channel for direct democracy, the legislative referendum has not yet been utilized.