اندیشه سیاسی سید فخرالدین شادمان و الگوی اسپریگنز

در پی گسترش اندیشه تجدد در دوره پهلوی اول و با همزمانی تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و افزایش آگاهی‌‌ها نسبت به غرب، نسل جدیدی از روشنفکران شکل گرفته‌‌اند که در عین دسترسی و مطالعه فراوان آثار تاریخی، با لایه‌‌های عمیق‌‌تری از فرهنگ و تمدن غربی آشنا بوده‌‌اند. پژوهش حاضر با هدف فهم و تبیین اندیشه سیاسی یکی از مهم‌ترین روشنفکران این دوره یعنی سید فخرالدین شادمان، بر آن است در قالب نظریه منطق درونی اسپریگنز، به این پرسش پاسخ دهد که شادمان بحران سامان سیاسی را چگونه دلیل‌‌یابی کرده و برای برون‌‌رفت آن چه تجویز آرمانی ارائه کرده است؟ یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که مسئله اساسی شادمان، نفوذ فرهنگی- سیاسی تمدن فرنگی است. به نظر وی این مسئله ناشی از وجود و ادامه حیات فوکولی و مبلغ فرنگی می‌‌باشد. از همین‌رو، وی نوسازی جامع و نظام‌مند ساختار جامعه ایران بر پایه حفظ زبان کامل فصیح ملی (فارسی) و اخذ تمدن فرنگی با میل و احتیاط را به عنوان نظم آرمانی ترسیم نموده و راهکارهای تربیت ملی، فراگیری مقدمات تمدن غربی، لغت‌سازی، ترجمه درست، داشتن جرات شناخت و نترسیدن از هیچ فکر و عقیده‌‌ای، و اعزام ایرانی ایران‌‌شناس فارسی‌‌دان به فرنگ را به عنوان راهکارهای خروج از بحران تجویز می‌‌کند. این راهکارها حاکی از آن است که شادمان توجه به دستاوردهای تمدن بشری را به امر خودباوری، حفظ اصالت و هویت خودی پیوند زده و با پیش کشیدن ضرورت برخورد فعال با غرب به شکلی عالمانه و دغدغه‌مندانه، بر لزوم درک صحیح از مسائل پیشرفت و طراحی راهبردهای سازگار و برخواسته از فرهنگ خودی تاکید می‌نماید.

political thought of seyyed fakhreddin shadman and the spragens model

following the spread of renewal thought during the first pahlavi era, and simultaneously with the changing political and social conditions of society and increasing awareness of the west, a new generation of intellectuals has emerged who, while having abundant access to and study of historical works, are familiar with deeper layers of western culture and civilization. the present research aims to understand and elucidate the political thought of one of the most influential intellectuals of this period, seyyed fakhreddin shadman, within the theoretical framework of spragens’ internal logic theory to answer the question of how shadman has explained the crisis of political order and what ideal prescriptions he has proposed for its resolution. the research findings indicate that shadman’s fundamental issue is the cultural-political penetration of western civilization. in his view, this issue stems from the existence and perpetuation of a colonial and missionary mentality. therefore, he outlines the renewal and systematic restructuring of iranian society based on preserving the complete national language (persian) and embracing western civilization with caution and inclination as the ideal order, and suggests national education strategies, acquisition of western civilization prerequisites, lexicography, accurate translation, having the courage to recognize and not fear any thought or belief, and sending iranian persian scholars to europe as solutions to overcome the crisis. these solutions indicate that shadman links attention to the achievements of human civilization to self-confidence, preservation of authenticity and identity, and by emphasizing the necessity of actively engaging with the west in a scholarly and concerned manner, he underscores the importance of a correct understanding of progressive issues and designing compatible and culturally desired strategies.