بررسی تطبیقی فلسفه حکومت از منظر ابوحامد امام محمد غزالی و ابن رشد ابوالولید محمد ابن احمد (اندلسی)

هدف پژوهش حاضر بررسی نظریه ابوحامد امام محمد غزالی و ابن رشد اندلسی درباره فلسفه حکومت است. پژوهش بر این فرضیه است که شباهت آرای این دو اندیشمند در پذیرش دولت مقتدر، تجربه زمانه پر آشوب و تفاوت نگرش نسبت به حقوق سیاسی مردم و نوع دینی یا عرفی تشکیل نظام سیاسی است. در این پژوهش زمینه‌ها و زوایای ارتباط حکومت، سیاست، نحله فکری، دین و سیاست و حقوق سیاسی مردم (نقش مردم در دولت) از منظر این دو فیلسوف مورد کنکاش قرار گرفت. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده، و نتایج نشان داد هر دو متفکر، نظریه حکومت خود را براساس طبیعت و سرشت انسان پایه‌ریزی می‌کنند. غزالی با توجه به صفات چهارگانه انسان سعی دارد انسانی الهی تربیت کند که تحت حاکمیت حاکم الهی به کنش سیاسی اقدام نماید. در مقابل، علی‌رغم اندک بودن آرای سیاسی ابن‌رشد و شرح‌هایی که بر آثار افلاطون و ارسطو نگاشته، اندیشه او معطوف به ایجاد مدینه‌ ‌فاضله بر پایه‌ افعال فاضله است؛ او سیاست را به‌ عنوان تدبیر نفوس اهالی مدینه برای برآورده شدن غایات ایشان تعریف می‌کند. نگرش دو فیلسوف در مورد حکومت و سیاست دارای شباهت‌هایی در تجربه زمانه پرآشوب، بدبینی به ذات انسانی، اعتقاد به دولت مقتدر و تفاوت‌هایی در باب حقوق سیاسی مردم، ساخت دولت براساس نیازهای عرفی (مقدمه‌ای بر سکولاریسم) و رابطه میان دین و سیاست است.

comparative study of governance philosophy from the perspectives of abu hamid al-ghazali and abū l-walīd muḥammad ibn ʾaḥmad ibn rušd (averroes)

the aim of the present research is to examine the theories of abu hamid al-ghazali and abū l-walīd muḥammad ibn ʾaḥmad ibn rušd (averroes), regarding governance philosophy. the research is based on the hypothesis that the similarities in the views of these two thinkers regarding the acceptance of authoritative government, the experience of turbulent times, and the differences in attitude towards people’s political rights and the religious or customary formation of the political system. this study examined the areas and aspects of the relationship between government, politics, intellectual context, religion, politics, and people’s political rights (the role of people in government) from these two philosophers’ perspectives. the research method is descriptive-analytical, and the results indicate that both thinkers established their theory of governance based on the nature and disposition of humans. al-ghazali, considering the fourfold characteristics of humans, seeks to cultivate a divine human who engages in political action under the rule of divine governance. in contrast, despite the few political views of ibn rušd and his explanations based on the works of plato and aristotle, his thought is devoted to the establishment of a virtuous city based on virtuous actions; he defines politics as the administration of the souls of the citizens of the virtuous city to achieve their goals. the perspectives of the two philosophers on governance and politics have similarities in experiencing turbulent times, pessimism about human nature, belief in authoritative government, and differences in people’s political rights, the formation of government based on customary needs (an introduction to secularism), and the relationship between religion and politics.