تعلیق مفهوم جائر؛ تمهید فقهی میرزای قمی در دفاع از سلطنت قاجار

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه سلطنت شیعه به‌ طور کلی و سلطنت قاجار به ‌طور اخص در اندیشه میرزای قمی در دوره قاجار است. اهمیت این موضوع در آن است که علمای شیعی این دوره بواسطه انگاره‌‌های سیاسی/ دینی تشیع، واحدهای سیاسی عصر غیبت را با مفهوم هنجارین «جائر» توصیف می‌‌کردند. توصیفی که همزمان با ارزیابی نکوهش‌‌آمیز و در نتیجه مشروعیت‌‌زدایی از سلطنت نیز همراه بوده است. خوانش تاریخی اندیشه سیاسی میرزای قمی براساس روش قرائت متن کوئنتین اسکینر انجام شده است. براساس این خوانش نشان داده شد در شرایطی که فرق مذهبی و ازجمله تشیع برای ادامه حیات اجتماعی خود، به حمایت قدرت سیاسی نیاز داشتند، میرزای قمی به انجام کنش مشروعیت‏زایی برای سلطنت شیعه‏پناه قاجار روی آورد. درواقع قصد میرزای قمی تغییر نگرش اخلاقی شیعیان (بازتوصیف و باز ارزیابی) نسبت به سلطنت بود. این تغییر نگرش در پرتو حذف کاربرد مفهوم نامطلوب سلطان جائر و کاربرد مطلوب مفهوم بیضه اسلام بر دستگاه سلطنت از سوی وی انجام گرفت. به عبارت دیگر، میرزای قمی به تغییر کاربرد مفهوم «بیضه اسلام» و اطلاق آن بر دستگاه «سلطنت پادشاه شیعه‌‌پناه» مبادرت ورزید و از این طریق به انجام کنش مشروعیت‌‌بخشی به سلطنت در جامعه شیعی پرداخت.

suspension of the concept of ’unjust’: mirza qummi’s legal grounding in defense of the qajar monarchy

this research aims to examine the position of the shiite monarchy in general and the qajar monarchy, specifically in the thought of mirza qummi during the qajar period. the significance lies in that shiite scholars of this era, driven by shiite political/religious assumptions, described political entities in the occultation period with the normative concept of &unjust,& which simultaneously involved denigrating and delegitimizing the rule. the historical interpretation of mirza qummi’s political thought is based on quentin skinner’s text-reading method. according to this interpretation, it is demonstrated that in conditions where religious differences, particularly shiism, needed political power for their social survival, mirza qummi engaged in a legitimate act of legitimation for the qajar shiite refuge rule. in essence, mirza qummi aimed to alter the ethical outlook of shiites (re-description and re-evaluation) towards monarchy. this change in perspective, by eliminating the undesirable application of the concept of an unjust ruler and applying the favorable concept of islam’s testicles to the monarchy apparatus, was initiated him. in other words, mirza qummi took the initiative to redefine the application of the term islam’s testicles and apply it to the shiite refuge kingship, thereby legitimizing the monarchy in shiite society.