دین در دانش روابط بین‌الملل: موضوع شناخت یا فاعل شناسا

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش دین و نحوه پرداخت درست به آن در دانش روابط‌ بین‌الملل است. سوالی اصلی تحقیق آن است که آیا می‌توان از منظر نظریات موجود روابط بین‌الملل به دین نگریست و ابعاد و جوانب آن را مورد مطالعه قرار داد یا اینکه دین خود می‌تواند به‌عنوان یک فاعل شناسا عمل کند و منظر و جهان‌نگرش مستقلی را برای فهم و تفسیر جهان در اختیار ما بگذارد؟ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که در برهه کنونی هر دو فرض برای دین متصور است. دین هم می‌تواند به‌عنوان متغیر مستقل یا وابسته، موضوع مطالعه نظریات گوناگون روابط بین‌الملل باشد و هم با توجه به نارساییِ ماهویِ این نظریات در فهم و تفسیر رفتار کنشگران دینی ناشی از اختلافات بنیادین فرانظری، قادر است منظر و جهان‌نگرش مستقلی را در اختیار پژوهشگران قرار دهد. لکن پژوهش حاضر با ترجیح فرض دوم، ضمن بررسی دلایل ناتوانی نظریه‌های موجود از تبیین جامع نقش دین، بر ضرورت نظریه‌پردازی مستقل دینی به‌عنوان فاعل شناسا تاکید می‌ورزد. اثبات فرض دوم، زمینه‌ساز شکل‌گیری نظریه دینی روابط بین‌الملل خواهد بود.

religion in international relations scholarship: subject of cognition or agent of perception?

this research aims to examine the role of religion and the proper approach to it in international relations. the study’s primary question is whether, from the perspective of existing international relations theories, we can consider religion and study its dimensions and aspects or if religion itself can act as an agent, providing an independent perspective and worldview for understanding and interpreting the world. the research method is descriptive-analytical, and the results indicate that both assumptions are conceivable in the current context. religion can serve as an independent or dependent variable, the subject of study in various international relations theories, and, given the conceptual limitations of these theories in understanding and interpreting the behavior of religious actors arising from fundamental theoretical differences, it can offer researchers an independent perspective and worldview. however, while exploring the reasons for the inadequacy of existing theories in explaining the comprehensive role of religion, this research emphasizes the necessity of independent theoretical development of religion as an active agent. proving the second assumption will lay the groundwork for forming a religious theory in international relations.