بازتاب منازعه مفهومی فقهای عصر مشروطه درباره قانون بر فرآیند توسعه سیاسی ایران معاصر

هدف پژوهش حاضر بررسی فراز و فرود فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر با توجه به نگرش‌های متفاوت فقهی فقهای عصر مشروطه نسبت به مفاهیم نوآیین بود. این پژوهش با استفاده از روش‌های مطالعات جامعه‌شناسی تاریخی تفسیری درپی پاسخ به این پرسش است که نگرش‌های فقهی فقهای عصر مشروطه درباره مفهوم قانون چه تاثیری بر فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر گذاشته است؟ نتایج نشان می‌دهد، منازعه مفهومی فقهای عصر مشروطه در مواجهه با مفهوم قانون مستند به دلائل شرعی و ناپایداری فضای گفتگوی مسالمت‌آمیز میان آنان، به اتخاذ مواضع متضاد نظری و عملی منجر شد. ارائه این نتایج متضاد در قالب فتاوای فقهی لازم‌العمل به مردم، تقدس‌بخشی به عملکردها ذیل عناوین شرعی و طرد طرف مقابل، تاثیر به سزایی در شکل‌دهی به رفتارهای سیاسی ایرانیان داشت؛ به صورتی که به عنوان یکی از عوامل ایجاد چندپارگی‌های اجتماعی، سیاسی و حقوقی و بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در ایران معاصر محسوب می‌شود. ایجاد چنین شکاف‌های غیرمنعطف در ایران عصر مشروطه لاجرم فضای مناسبی برای حرکت به سمت دستیابی به شاخص‌های لازم در فرآیند توسعه سیاسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

The Reflection of Jurists’ Conceptual Disagreement with Law in the Constitutional Period on the Process of Political Development in Contemporary Iran

The purpose of the present study is to survey the ups and downs of the process of political development in contemporary Iran with respect to the different jurisprudential views about new concepts held by jurists in the Persian constitutional period. Relying on sociological, historical, and exegetical study methods, this research seeks to answer what impact the jurisprudential views about law held by jurists in the constitutional period had on the political development of contemporary Iran. The results showed that jurists’ disagreement with the concept of law in the constitutional period led to their opposite theoretical and practical decisions due to their obligation to religious rules and the instability of peaceful talks in that time. Their opposition through jurisprudential binding Fatawas, sanctification of some acts as being religious, and negation of the counteracts had an immense effect on the political behavior of Iranians such that it caused social, political, and legal segmentation as well as violent reactions among Iranians. Such inflexible gaps in Iran during the constitutional period definitely paved the way to move toward achieving essential criteria in the process of political development.