جایگاه عقلانیت در شکل‌گیری مراحل رسیدن به تمدن نوین اسلامی از دیدگاه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای

هدف پژوهش حاضر شناسایی جایگاه عقلانیت به‌عنوان یکی از ارکان شکل‌گیری تمدن نوین‌ اسلامی در تحقق مراحل پنج‌گانه این تمدن در اندیشه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای بود. در این راستا، مطالب مکتوب امام خمینی، خصوصاً در کتاب‌های شرح حدیث جنود عقل و جهل، شرح چهل حدیث و بیانات ایشان در صحیفه امام و همچنین بیانات مقام معظم رهبری در طول سال‌های رهبری و زعامت ایشان مورد واکاوی و مداقه قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عقلانیت در شکل‌گیری تمام مراحل تمدن نوین اسلامی نقش اساسی و محوری دارد و تمامی توصیه‌ها و راه‌کارهایی که توسط امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای به‌منظور رسیدن به تمدن نوین اسلامی مطرح شده، منطبق با جنود عقلی است که در حدیث شریف جنود عقل و جهل مطرح شده است. به‌ هر میزان که جنود عقل در یک تمدن شکوفا و متجلی شوند، آن تمدن به سمت تعالی و غایت قصوای خود که سعادت بشر می‌باشد، دست خواهد یافت و تمدن متعالی را شکل می‌دهد و در نقطه مقابل نیز به هر مقدار که از جنود جهل تبعیت کند، به سمت اسفل‌السافلین حرکت خواهد کرد و تمدن متدانی را شکل خواهد داد.

The Role of Rationality in the Establishment of New Islamic Civilization from the Perspective of Imam Khomeini and Ayatollah Khamenei

The purpose of the present study is to investigate the role of rationality as an element in the establishment of new Islamic civilization and the fulfilment of its 5 stages according to the ideas of Imam Khomeini and Ayatollah Khamenei. In this regard, the written works of Imam Khomeini, especially Sharhe Hadithe Junude ‘Aql va Jahl, Sharhe Chehel Hadith, Sahife Imam, and also the speeches of the Supreme Leader during the years of his leadership and authority were accurately studied. The results of the study indicated that rationality is pivotal to the formation of all the stages of new Islamic civilization. Furthermore, the advice and guidelines provided by Imam Khomeini and Ayatollah Khamenei to achieve new Islamic civilization correspond to the rational tenets mentioned in the noble Hadith of wisdom and ignorance. If rationality flourishes and manifests in a civilization, that achieves its perfect and high goal, that is to say human prosperity, hence transcendental civilization would be formed. On the other hand, if rationality follows ignorance it moves to Asfal asSafel’in (the lowest of the low) so mundane civilization would be formed.