اندیشه‌ی سیاسی آیت‌االله بروجردی: سیاست‌ورزی یا سیاست‌پرهیزی

پژوهش حاضر، در راستای ترسیم چگونگی حضورِ روحانیت در سامان دهی زندگی سیاسی مردم ایران، به این پرسش پاسخ می‌دهد که مبانی دینی سیره‌ی سیاسی آیت‌الله بروجردی در دوران زعامت‌شان چیست؟ لذا مساله‌ی این پژوهش، شناخت ریشه‌های دینی سیاست ورزی معظم‌له، چه در نحوه‌ی ورود به سیاست و چه در نحوه پرهیز از سیاست است و نشان می‌دهد که چگونه حوزه‌های علمیه، مراجع تقلید و فقهای هم عصر آیت‌الله بروجردی، تابع سیاست‌های اتخاذشده توسط ایشان بوده‌اند. در این پژوهش، از آن‌جا‌که در دوران زعامت ایشان بنابر مقتضیات زمانه سیاست ورزیِ تفکیکی در دستور کار بوده است، از روش پدیدارشناسانه استفاده کرده‌ایم. بنابر این نوع سیاست‌ورزی، فقهایی هم‌چون آیت الله بروجردی اگرچه در امر سلطنت دخالت نمی کردند، اما نسبت به مسائل دینی حساس بودند و در مواردی نیز به کارگزاران نظام سیاسی تذکراتی می‌دادند؛ عدم حمایت معظم‌له از جریان های فکری حوزوی و فقهایی که بر حضور بیش‌تر روحانیون در مخالفت با نظام سیاسیِ حاکم اصرار داشتند، شاهد بر این مدعاست. مدعای این پژوهش آن است که سیاست ورزی در حوزه‌ی علمیه‌ی قم در دوران آیت الله بروجردی مبتنی‌بر دوری‌جستن و پرهیز از سیاست به‌دلیل فقدان اقتضائات زمانه تنظیم می‌شده است. این روش، اندیشه‌ی سیاسی معظم‌له را با اندیشه‌ی سیاسی فدائیان اسلام و آیت الله کاشانی متمایز می‌کند.