پدیدارشناسی سقیفه به‌مثابه امر سیاسی (بررسی ساختار توزیع قدرت در سقیفه)

هدف پژوهش حاضر این بود که چگونه سقیفه، نهاد خلافت را بر پایه‌‌هایی متزلزل و فاقد ثبات نهایی بنا نهاد. در این راستا، با روش پدیدارشناسانه و با رویکرد توصیفی تحلیلی، بستر تاریخی سقیفه در ساختار قبیله‌گرایانه‌ی قریش، الگوی توزیع قدرت و نیل به توافق در سقیفه و پیامدهای تاریخی سقیفه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، سقیفه براساس بازگشت به نظام قدرت قبیله‌محور، کارکردی دوگانه را سبب گردید. در کوتاه‌مدت (عهد شیخین) به انتقال قدرت در قریش از عبدمنافیان به خرده‌قبایل حاشیه‌ای انجامید؛ و در بلندمدت (از خلافت عثمان تا پایان عباسیان) محوریت قریش را به‌مثابه درون‌مایه‌ی خلافت در قالبی جدید (عدم التزام به ائتلاف) اما درون‌مایه‌ای قدیمی (مصدریت عبدمنافیان در هسته‌ی مرکزی قدرت) در دوران پس از اسلام تثبیت کرد. پس از سقیفه به‌تدریج ابتدا دو گفتمان شیعی (منتقد وضع موجود و حامی اصلاح نهاد خلافت) و قریشی (مدافع خلافت ناشی از ائتلاف قبیله‌گرایانه) و سپس از عهد عثمان بدین‌سو، گفتمان اموی (ملهم از ساختارهای شاهی ایرانرومی بر پایه‌ی درون‌مایه‌ی عربی) شکل گرفتند. نهایتاً امام علی(ع) سیاست تعویق و کناره‌گیری را پس از سقیفه اتخاذ کردند. بر اساس این سیاست، همکاری با نهاد خلافت به‌معنای پذیرش آن نبود؛ این عدم پذیرش در هویت‌بخشی به شیعیان به‌‌مثابه گروه مخالف و متفاوت با عامه موثر واقع گردید.

The phenomenology of Saqifah as a political matter (Studying the structure of power distribution in Saqifa)

The present study aims to find out how Saqifah founded the caliphate on a shaky basis with no ultimate stability. In this regard, using a phenomenological and with a descriptiveanalytical approach, the historical context of Saqifah in the Quraish tribal structure, the pattern of distribution of power and achieving agreement in Saqifah, and the historical consequences of Saqifah are studied. The results showed that based on the return of power system to tribalbased system, Saqifah had a dual function. In the short term (Sheikhs era), it led to transfer of power in Quraysh, from AbdManafis to the marginalized subtribes; and in the long term (from the Ottoman Caliphate to the end of the Abbasids), it stabilized the dominance of Quraysh as a theme of caliphate in a new template (no binding to coalition) but In an old theme (AbdManafis were in center of the power), in the postIslamic era. After Saqifah, firstly two Shiite discourses (critical to status quo and advocate of reforming the caliphate) and Qurayshi emerged (defending the caliphate built on the tribal coalition), and then from the Ottoman era, the Umayyad discourse (inspired by the PersianRoman imperial structures, based on Arabic background) emerged. Eventually Imam Ali (pbuh) adopted the policy of postponement and resignation after Saqifah. According to this policy, working with the caliphate did not mean accepting it; it was effective in identifying Shiites as a dissident and different group.