القای تنوع مورفوفیزیولوژیکی در زعفران (crocus sativus l.) با استفاده از پرتو گاما

به منظور بررسی تنوع بنه‌های پرتوتابی شده در پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای کرج در دو سطح 15 و 18 گری پرتو گاما به‌همراه ژنوتیپ شاهد (بدون پرتوتابی)، آزمایشی درقالب طرح کاملاً تصادفی به صورت نامتعادل در گلخانه دانشگاه یزد اجرا و تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده‌های مورفوفیزیولوژیک شامل تعداد ساقه و گل، طول ساقه، گل و کلاله، روز تا گلدهی و برداشت، وزن تر و خشک گل و وزن خشک کلاله، محتوای کلروفیل، کارتنوئید و پرولین برگ با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد. نتایج نشان داد که جهش‌یافته‌های نسل اول و ژنوتیپ شاهد از نظر 8 خصوصیت مورفولوژیک و میزان کارتنوئید کل دارای تفاوت معنی‌داری بودند. اما اختلاف معنی‌داری در بین آنها براساس صفات تعداد ساقه، تعداد گل و نیز محتوای کلروفیل و پرولین برگ، مشاهده نشد. براساس نتایج تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در دو گروه قرار گرفتند و صحت گروه‌بندی بر اساس تابع تشخیص، 93 درصد به دست آمد. گروه اول شامل 24 جهش‌یافته 18 گری و یک ژنوتیپ شاهد بود. در گروه دوم نیز تمام جهش‌یافته‌های 15 گری، 6 جهش‌یافته 18 گری و 10 ژنوتیپ شاهد قرار داشتند. براساس نمایش گرافیکی روش تجزیه بای‌پلات، 7 جهش‌یافته‌ دز 18 گری و 5 جهش‌یافته مربوط به دز پرتوتابی 15 گری، در رئوس چندضلعی قرار گرفتند که حاکی از بیشترین تفاوت آنها با ژنوتیپ بدون پرتوتابی بود. برهمین اساس، صفات مرتبط با عملکرد و رشد زایشی گیاه، بیشترین اثر را در تعیین جهش‌یافته‌های برتر داشتند. باتوجه به هدف این مطالعه، دز 15 گری گاما منجر به ایجاد جهش‌یافته‌هایی با عملکرد بهتر و دز 18 گری، تنوع مورفوفیزیولوژیک بیشتری را در بنه‌های زعفران ، ایجاد نمود.

induced morpho-physiological variation in saffron (crocus sativus l.) using gamma radiation

in order to investigate the diversity of irradiated genotypes at two levels of 15 and 18 gy gamma ray with control genotype (without radiation), an experiment was conducted in a completely randomized design in the greenhouse of yazd university. the results of analysis of variance showed that the first generation mutants and control genotype were significantly different in terms of eight morphological characteristics and total carotenoid content. while there was no significant difference among them based on the number of stems, number of flowers as well as chlorophyll and leaf proline content. based on the results of cluster analysis, the studied genotypes were divided into two groups and the accuracy of grouping based on the detection function was 93%. the first group consisted of 24 18 gy mutants and a control genotype. all of 15 gy mutants, 6 mutants of 18 gy and 10 control genotypes were in the second group. based on the graphical representation of biplot analysis method, 7 mutants at 18 gy dose and 5 mutants in 15 gy radiation dose were located in polygonal vertices, which showed the greatest difference between them and genotype without radiation. accordingly, traits related to plant yield and reproductive growth had the greatest effect in determining superior mutations. according to the aim of this study, 15 gy dose of gamma radiation resulted in mutations with better performance and 18 gy dose caused more morpho physiological diversity in saffron stems.