اثر مدیریت زراعی بر عملکرد گل و پیاز زعفران (crocus sativus l.) در شرایط مدیریت مزرعه‌ای کشاورزان (on-farm)

مدیریت زراعی مناسب عامل مهمی برای کاهش تداخل بین گیاهان و جذب بهتر منابع محیطی می باشد. از طرف دیگر، تلفات عناصر غذایی به دلیل فرسایش خاک و افزایش درجه حرارت، از جمله مشکلات عمده نظام های زعفران محسوب می شوند. از این رو، در این مطالعه، اثر عوامل مدیریت زراعی چون مقادیر مختلف پیاز و عمق کاشت بر عملکرد گل، کلاله و پیازهای دختری و خصوصیات کیفی زعفران در دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی تحت شرایط مدیریت مزرعه ای کشاورزان (on-farm trials) بررسی شد. تیمارها شامل مقادیر مختلف پیاز مادری (10، 15 و 20 تن پیاز در هکتار) و عمق کاشت (5 و 10 سانتی متر) بود. تعداد گل، عملکرد گل تر، عملکرد کلاله خشک، عملکرد پیاز های دختری، تعداد پیاز های دختری، میانگین قطر پیاز دختری و تعداد و وزن پیاز های دختری در گروه های وزنی 4>، 8-4.1 و بیش از 8.1 گرم و خصوصیات کیفی (شامل محتوی کروسین، پیکروکروسین و سافرانال) در سال دوم اندازه گیری و ثبت شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که عمق کاشت تاثیر معنی داری بر صفت عملکرد گل و پیاز نداشت، اما افزایش مقدار پیاز تا 20 تن در هکتار سبب افزایش تعداد گل (112 در مترمربع)، عملکرد گل تر (49.71 گرم بر مترمربع) و وزن خشک کلاله (1.11 گرم بر مترمربع) شد. بیشترین عملکرد پیاز های دختری در تیمار 20 تن پیاز در هکتار + عمق کاشت 10 سانتی متر (181.3 گرم بر مترمربع) به دست آمد. بر اساس نتایج، اگر هدف حصول عملکرد گل بالا در سال های اولیه باشد، مقادیر بالاتر پیاز‌ در واحد سطح توصیه می گردد، اما درصورتی که هدف از کاشت زعفران به دست آوردن حداکثر عملکرد پیاز و تداوم برداشت گل از مزرعه باشد، مقدار پیاز در واحد سطح باید کمتر در نظر گرفته شود. به طور کلی، با توجه به کمبود منابع آبی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، مدیریت زراعی باعث افزایش بهره وری زمین، بهبود عملکرد گل و پیاز و در نتیجه بهبود معیشت کشاورزان در دوره زندگی زعفران به عنوان یک گیاه دارای نیچ اکولوژیکی ویژه می شود.

Effect of Agronomic Management on Flower and Daughter Yield of Saffron (Crocus sativus L.) onfarm Trials

Proper agronomic management is an important factor for reducing interference between plants and better absorption of resources. Therefore, nutrients loss due to soil erosion, and increased soil temperature are the most obvious problems in saffron farming systems. Herein in this study the effects of agronomic parameters such as corm rates and planting depths on flower yield, stigma yield, daughter corm yield and quality of saffron were evaluated at the Agricultural Research Field, Ferdowsi University of Mashhad, during a twoyear field experiment (during 20182019 and 20192020) as factorial layout with a randomized complete block design based on onfarm trials. Treatments were mother corm rates (10, 15 and 20 t corms per ha), and two planting depths (5 and 10 cm). Studied criteria were flower numbers per area, fresh flower yield, dried stigma yield, total weight of daughter corms, total number of daughter corms, daughter corm diameter, number and weight of daughter corms in three groups such as <4, 4.18 and >8.1 g and quality (such as crocin, picrocrocin and safranal) in the second year of experiment. The results showed that the planting depth had not significant effect on flower yield and corm yield. Increasing mother corm rate from 10 to 20 t per ha improved flower number (112 flowers per m²), fresh weight of flower (49.71 g/m²) and dried weight of stigma (1.11 g/m²). The highest daughter corm yield was observed in 20 t corms per ha+ 10 cm (181.3 g/m²). Based on the results, if the purpose of saffron cultivation is to achieve the highest flower yield in the first year, it is recommended to increase corm density. However, if the purpose is to obtain the maximum daughter corm yield, so the corm rates per unit area should be considered less. In sum, considering the water shortage especially in arid and semiarid regions, agronomic management increases land efficiency, improves flower yield and corm yield and increase farmers’ income during perennial life cycle of saffron as a niche crop.