پهنه‌بندی آگروکلیمایی کشت زعفران در استان آذربایجان شرقی

ادامه روند خشکسالی های اخیر و افت شدید سطح سفره های آب زیرزمینی در استان آذربایجان شرقی ایجاب می کند که مصرف آب در بخش کشاورزی با اصلاح الگوی کشت کاهش یافته و محصولات با نیاز آبی کم جایگزین محصولات فعلی شود. این پژوهش به منظور مکانیابی مناطق مستعد کشت زعفران و با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک این محصول با روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی صورت گرفت. پارامترها و داده های مورد استفاده شامل اطلاعات مربوط به زمین، خاک و داده های اقلیمی با طول دوره آماری میانگین ماهانه مشترک30 ساله (94-1364) از ایستگاه های سینوپتیک و کلیماتولوژی مناطق مختلف استان و همچنین از چهار ایستگاه سینوپتیک استان های مجاور استخراج شدند. سپس بر اساس اهمیت هر پارامتر با استفاده از مدل ahp به وزن دهی معیارها در سطح منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. برای تحلیل فضایی، اطّلاعات به نرم افزار expert choice وارد و خوشه‌بندی، ارزش گذاری معیارها و تلفیق اطّلاعات انجام و در نهایت لایه نهایی تولید گردید. نتایج نشان داد که 42 درصد از اراضی استان آذربایجان شرقی برای کاشت زعفران در کلاس های کاملاً مناسب و نسبتاً مناسب، 14 درصد اراضی در کلاس مناسب اما با سودآوری کم (تناسب بحرانی) و 44 درصد اراضی در کلاس نامناسب قرار گرفتند. دشت های مناسب کاشت محصول زعفران شامل دشت های هریس، تبریز، بناب، ملکان، مرند، اسکو، آذر شهر، هشترود، ملکان، عجب شیر و سراب و در کلاس های نامناسب بخش هایی از مناطق کلیبر، جلفا، بستان آباد، مراغه، اهر، میانه و ورزقان قرار دارند. محدودیت های شاخص این مناطق برای کشت زعفران ارتفاع، شیب و محدودیت‌های دمایی بودند.

Agro climatic Zoning of Saffron Culture in East Azarbayjan Province

Recent continuous drought and decreasing ground water table led us to improving irrigation schedule and introducing less waterneeded plants. Recent study conducted for determining suitable zone for saffron in East Azarbayjan with GIS and model AHP. Parameters like climate data, soil and water for 30 years collected from synoptic and climatologic station such as Tabriz, Ahar, Marand, Jolfa, Mianeh, Sarab, Bostanabad, Bonab, Maraghe, Malekan and Kaleybar around province and from four neighbor provinces like Orumieh, Piranshahr, Ardabil and Zanjan. Then parameters weighted upon AHP in parameter importance each region. Data transferred to Expert choice and clustered, rated, integrated for producing the last layer. The results showed that 42% of province land was suitable and moderate suitable for culturing saffron. But 14% showed critical suitability and 44% was not suitable for Saffron culture. Tabriz, Marand, Osku, Azarshahr, Ajabshir, Bonab, and Malekan plains are suitable places and Sarab, BostanAbad, Maragheh, Ahar, and Hashtrud plains are in critical suitability for Saffron culture. Climatic and geographical indices for saffron cultivation in the region were altitude, slope and temperature.