بررسی عوامل مدیریتی و اقلیمی موثر در خلاء عملکرد بین کشت مرسوم و آرمانی زعفران در استان‏های خراسان رضوی و جنوبی

میانگین تولید در کشت رایج زعفران در کشور 3.2 کیلوگرم کلاله خشک در هکتار می‏باشد. بر اساس طرح کشت آرمانی زعفران عملکرد کلاله خشک در سال اوج عملکرد معادل41 کیلوگرم در شهرستان فردوس، 38 کیلوگرم در شهرستان باخزر، 30  و 25 کیلوگرم در شهرستان تربت حیدریه در هکتار برداشت شده است. هدف از این تحقیق بررسی عوامل مدیریتی و اقلیمی تاثیرگذار در بروز خلاء عملکرد بین زراعت مرسوم و آرمانی زعفران در مناطق مختلف استان خراسان رضوی و جنوبی بود. برای این منظور، ابتدا عملیات مدیریتی کشت آرمانی زعفران از طریق مصاحبه با کشاورزان نمونه و کارشناسان جهاد کشاورزی ثبت شد. عملیات مدیریتی کشت مرسوم زعفران نیز از 247 مزرعه در مناطق مختلف استان‏های خراسان رضوی و جنوبی یادداشت شد. علاوه بر این، از کلیه مزارع مورد بررسی نمونه خاک تهیه گردید. نتایج نشان داد که میانگین عملکرد کلاله زعفران برای شهرستان‏های مختلف استان خراسان رضوی و جنوبی در سال‏های 961390 بین 1.23 تا 6.67 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. همبستگی مثبت و معنی‏داری بین میزان بارندگی (b=0.002*) با عملکرد مشاهده شد، اما با افزایش میانگین دما از عملکرد کاسته (b=0.223**) شد. رابطه بین میزان ماده آلی (b=2.42*)، نیتروژن (b=9.40*)، فسفر (b=0.093*) و درصد شن خاک (b=0.007*) با عملکرد کلاله مثبت بود، ولی با افزایش نسبت رس (b=0.015*) از عملکرد کاسته شد. نتایج تایید نمود که به‏طور میانگین خلاء بیش از 20 کیلوگرم در هکتار بین عملکرد کلاله خشک در شرایط کشت مرسوم و آرمانی زعفران وجود دارد. استفاده از بنه ریز به جای بنه با وزن بیش از 8 گرم برای کاشت، کشت کپه‏ای به‏جای کشت دانه تسبیحی، تراکم پایین کاشت بنه، مصرف کم کود آلی، زمان نامناسب اولین آبیاری در پاییز، تاریخ کاشت نامناسب بنه‏ها، عدم کنترل به موقع علف‏هرز و عدم محلول‏پاشی عناصر غذایی در نیمه دوم زمستان به‏ترتیب مهمترین عوامل مدیریتی تاثیرگذار در خلاء بین عملکرد سیستم کشت مرسوم و آرمانی می‏باشد.

Assessing involved Managing Factors in Gap Yield between Traditional and Ideal Saffron Cultivating Systems in Razavi and South Khorasan Provinces

The average stigma yield of traditional saffron cultivating systems is 3.2 kg.ha1 in Iran. Based on ideal cultivating systems, the stigma yield equivalent 41 kg.ha1 in Ferdows region, 38 kg.ha1 in Bakhazr region, 30 and 25 kg.ha1 in Torbat Heydarieh region is recorded. The aim of the study was investigation of involved managing factors in gap yield of traditional and ideal saffron cultivating systems in Razavi and south Khorasan Provinces. Managing factors for ideal system were recorded with respect to comments provided in the questionnaires by experts viewpoints. Traditional managing factors were recorded from 239 saffron farms in various regions of Razavi and south Khorasan Provinces. In addition, soil samples were selected from all studied farms. The results showed that saffron yield average in Razavi and south Khorasan Provinces was varied between 1.236.67 kg.ha1 during 20112017. A positive and significant correlation between precipitations with yield (b=0.002*) was observed. But, by increasing mean temperature in the studied areas, saffron yield decreased (b=0.223**). The relationship between the amount of organic matter (b=2.42*), nitrogen (b=9.40*), phosphorus (b=0.093*) and soil sand content (b=0.007*) was positive with yield, but it decreased by increasing clay content (b=0.015*). The results confirmed that there is an average stigma yield gap of more than 20 kg.ha1 between traditional and ideal cultivation conditions. Using small corm instead of the corm weighing more than 8 g for planting, mass planting instead of row planting, low density planting of corm, low manure application, inappropriate first irrigation time in autumn, inappropriate corm sowing date, weed control at inappropriate time and nofoliar application in the second half of the winter were the most important involved parameters in gap yield of traditional and ideal systems.