معرفی فعالیت‌های مدیریتی پایدار و ناپایدار در زراعت زعفران (مطالعه موردی: شهرستان گناباد)

بررسی ها نشان داده است که عملکرد مزارع زعفران در ایران طی سال‌های 96-1350 حدود 44 درصد کاهش یافته که یکی از دلایل آن گرایش به سیستم‌های کشت ناپایدار است. از این رو مطالعه حاضر با هدف شناسایی فعالیت‌های پایدار و ناپایدار زراعی در مزارع زعفران شهرستان گناباد، بهبود مدیریت زراعی و همچنین ارائه خط مشی برای مطالعات آتی در زمینه سنجش پایداری کشت این محصول انجام شد. برای دستیابی به این اهداف، پرسشنامه‌ای طراحی و در میان 101 زعفران‌کار با تجربه توزیع و پس از شناسایی فعالیت‌های مهم زراعی، به بررسی اثر فعالیت‌های مذکور بر پایداری تولید در مزراع این گیاه پرداخته شد. در ادامه با توجه به ضرورت اجتناب از فعالیت‌های ناپایدار زراعی، بر اساس نظر کارشناسان (روش دلفی) و با استفاده از ماتریس مقایسات زوجی به تعیین ضریب اهمیت هر یک از این فعالیت‌ها پرداخته شد. بر اساس نتایج، پنج فعالیت زراعی شامل استفاده از کود دامی، ایجاد تنوع زراعی از طریق سیستم‌های کشت مخلوط و چند محصولی، استفاده از کودها و محلول‌های ریزمغذی، کاربرد روش‌های شخم حداقل و استفاده از نهاده‌های آلی به عنوان فعالیت‌های پایدار زراعی در کشت زعفران شناخته شدند. هفت فعالیت شامل استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی، کشت پرتراکم، استفاده از علف‌کش‌ها و کنه‌کش‌های شیمیایی، آبیاری غرقابی، چرای دام در مزارع، استفاده از فضولات انسانی و سوزاندن بقایای گیاهی نیز به عنوان فعالیت‌های ناپایدار شناسایی شدند. همچنین از دیدگاه کارشناسان، استفاده از کودهای شیمیایی و کشت متراکم زعفران به عنوان ناپایدارترین فعالیت‌های زراعی شناخته می‌شوند. بنابراین اتخاذ سیاست‌های مناسب به منظور بهبود نگرش زعفران‌کاران نسبت به کشاورزی پایدار، افزایش آگاهی آن‌ها از آثار منفی و بلندمدت گرایش به سیستم‌های ناپایدار و به خصوص جلوگیری از استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی و کشت متراکم ضروری است تا بتوان از این طریق زمینه پایدارسازی کشت این گیاه ازرشمند را فراهم آورد.

Introduction of the Sustainable and Unsustainable Management Practices in Saffron Cultivation (Case Study: Gonabad Township)

The results show that saffron yield in Iran have decreased up to 44% during 19712017 which one of its reasons is unsustainable management of the cultivation. Therefore, the present study aimed at identifying sustainable and unsustainable agricultural practices in saffron cultivation in Gonabad township, enhancing the management and providing guidelines on future studies in the field of assessing sustainability status of saffron production. To achieve the objectives, a questionnaire was distributed among 101 experienced saffron farmers in Gonabad.After identifying important practices, the impact of these activities on the ecosystem sustainability was investigated. Afterwards, considering the necessity of avoiding unsustainable farming activities, the importance coefficient of these activities was calculated based on experts’ opinions (Delphi method) and Pairwise Comparison Matrix. Based on the results, five farming operations including manure application, agronomic diversity provided by intercropping and multicropping systems, use of micronutrient solutions and fertilizers, application of minimum tillage and organic fertilizers were categorized as sustainable operations. Also, seven activities including high use of chemical fertilizers, highdensity planting, herbicides and chemical pesticides, flood irrigation, grazing on farms, human urine and feces and burning saffron residuals were categorized as unsustainable farming activities. From the viewpoint of the experts, the use of chemical fertilizers and highdensity planting are recognized as the most unsustainable farming activities in saffron cultivation and the rest are in the next priorities. Therefore, undertaking appropriate policies in order to boost farmers’ attitudes towards sustainable agricultural practices and increasing the awareness of farmers about the negative and longterm effects of unsustainable farming practices, especially high use of chemical fertilizers and highdensity of corm in saffron cultivation are essential to provide sustainability in the crop cultivation.