ساختار جمعیتی ماهی اسبله (silurus glanis) تالاب انزلی و دریاچه سد ارس با استفاده از روش مولکولی ریز ماهواره

ماهی اسبله (silurus glanis) در بسیاری از کشورهای جهان از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است بطوریکه به منظور بهره برداری پایدار در صنعت آبزی پروری مطالعات جامع ژنتیکی با استفاده از نشانگرهای مختلف ژنتیکی بر روی جمعیت های آن انجام می گردد. از مهم ترین مکان های زیست ماهی اسبله در ایران، تالاب انزلی و دریاچه سد ارس است. گوشت ماهی اسبله همانند گوشت ماهیان خاویاری خوش طعم بوده و این مسئله یکی از دلایل صید بی رویه و مصرف زیاد آن در دو منطقه فوق است. تاکنون هیچ گونه مطالعه ای درزمینه جمعیتی آن در کشور ایران انجام نشده و به همین دلیل ساختار جمعیتی ماهی اسبله در دو منطقه تالاب انزلی و دریاچه سد ارس با استفاده از روش مولکولی ریز ماهواره (microsatellite) موردبررسی قرار گرفت. بدین منظور تعداد 60 قطعه باله دمی از هرماهی (هر منطقه 30 قطعه) جمع آوری و جهت بررسی های مولکولی از 8 آغازگر (primer) ریز ماهواره استفاده شد که 2 آغازگر تولید باندهای تک شکلی (monomorphic) و 6 آغازگر تولید باندهای چندشکلی (polymorphic) نمودند. جهت اطلاع از ساختار ژنتیکی و جمعیتی ماهی اسبله در دو منطقه موردمطالعه، شاخص های آماری ژنتیکی شامل تعداد الل ها، هتروزایگوسیتی مشاهده شده و قابل انتظار، شاخص fst بر اساس آزمون amova که نشان دهنده تمایز بین جمعیت ها است، فاصله ژنتیکی و تعادل هاردی واینبرگ بین نمونه های دو منطقه با استفاده از نرم افزارهای تخصصی ژنتیکی محاسبه شد و این نتایج به دست آمد: تعداد کل الل محاسبه شده 88 الل بود که میانگین تعداد الل محاسبه شده برای تالاب انزلی 3/9 و برای نمونه های دریاچه پشت سد ارس 3/5 بود، اختلاف آماری قابل ملاحظه ای بر اساس میانگین تعداد الل در هر جایگاه ژنی و هتروزایگوسیتی بین دو جمعیت مشاهده شد (01/0 ≥ p)، میزان شاخص fst محاسبه شده 165/0 و فاصله ژنتیکی 38/0 بود که هر دو این شاخص ها ازلحاظ آماری معنی دار بودند (01/0 ≥ p)، بین نمونه های هر دو منطقه کاهش و افزایش تنوع یا هتروزایگوسیتی مشاهده شد ولی نمونه های هر دو منطقه در تعادل با آزمون هاردی واینبرگ بودند. به طورکلی براساس نتایج حاصل از این بررسی، به نظر می رسد که ماهی اسبله تالاب انزلی و دریاچه سد ارس هرکدام جمعیت مستقلی می باشند. بنابراین توصیه می شود جهت افزایش گونه ای در صنعت آبزی پروری کشور، مدیریت شیلاتی مبنی بر تکثیر و پرورش هر دو جمعیت اعمال گردد.