ارزیابی روابط علّت-معلولی نوبت‌کاری، استرس و رضایت شغلی با سطح سلامتی شغلی بر اساس روش دیمتل فازی: یک مطالعه مقطعی

مقدمه: کاهش سطح سلامتی نیروی کار یکی از چالش‌های مهم در صنایع می‌باشد. مطالعات مختلف نشان داده اند که میزان بهره‌وری در صنایع با سلامتی نیروی شغلی دارای ارتباط معنی دار می باشد. بعلاوه، سلامتی کارکنان در محیط های شغلی می تواند تحت تاثیر متغیرهای مختلف مانند استرس شغلی، رضایت شغلی و همچنین کار در شیفت های غیرمتداول قرار گیرد. مطالعه حاضر با هدف تجزیه و تحلیل روابط علّت معلولی پارامترهای نوبت‌کاری‌، استرس شغلی، رضایت شغلی با سطح سلامتی در یک صنعت پتروشیمی صورت گرفته است.روش کار: این مطالعه مقطعی در سال 1396 اجرا شد. نمونه مورد مطالعه شامل 20 نفر از خبرگان hse بودند که بر اساس نمونه‌گیری هدفمند قضاوتی انتخاب و به مطالعه وارد شدند. برای جمع آوری داده‌ها از ابزار پرسشنامه ماتریسی 4 ×4 تشکیل شده از 4 متغیر اصلی شامل نوبت‌کاری، استرس، رضایت شغلی و سطح سلامتی استفاده شده است. تجزیه‌وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار متلب و روش دیمتل فازی انجام شد. همچنین برای هر متغیرمورد ارزیابی دو مقدار کلیدی d+r و dr به دست آمد که به ترتیب میزان تعامل و نوع تعامل متغیر با سایر متغیر‌ها را نشان می‌دهند. یافته ها: 60.0%از خبرگان شرکت کننده در این مطالعه مرد و 40.0% نیز زن بودند. تنها 10.0% این افراد دارای تحصیلات دکتر بودند. بعلاوه، میانگین سن و سابقه کاری افراد مورد مطالعه به ترتیب 9.34 ±39.64 و 7.10 ±10.22 سال بود.نتایج نشان داد پارمترهای نوبت‌کاری، استرس و رضایت شغلی به دلیل مثبت بودن مقادیر dr به ‌عنوان عوامل اثرگذار و متغیر سلامتی شغلی با کسب مقدار منفی d r، به عنوان عامل اثرپذیر می‌باشد. بعلاوه این نتایج نشان داد که میزان تاثیر این پارامترها بر سلامتی با دو مکانیسم مستقیم و غیرمستقیم می‌باشد.نتیجه گیری: نتایج بکارگیری روش دیمتل فازی بیانگر این بود که سلامت شغلی در محیط‌های صنعتی بزرگ می‌تواند تحت تاثیر پارامترهای مختلف با اندازه اثر متفاوت قرار گیرد، لذا توجه به بر هم ‌کنش این فاکتورها در تحلیل سلامتی و عوامل موثر بر آن بسیار مهم می‌باشد. بنابراین، سطح سلامتی در محیط ای صنعتی پرچالش مانند صنایع پتروشیمی می تواند تحت تاثیر نوبت‌کاری به عنوان یک علت ریشه‌ای قرار گیرد. این علت ریشه ای در کنار رضایت شغلی اثر معنی‌داری بر افزایش سطح استرس و کاهش سطح سلامتی دارند. بر این اساس، هر گونه اقدام برای افزایش سطح سلامتی بایستی بر بهبود الگوهای نوبت‌کاری و افزایش سطح رضایت شغلی کارکنان به عنوان علل ریشه‌ای و موثر بر سطح سلامتی متمرکز شود.

Analysis of The Causal Relationships of Shift Work, Job Stress and Job Satisfaction with The Occupational Health Level based on Fuzzy DEMATEL Method: A Cross Sectional Study

Introduction: Damage to occupational health is one of the major challenges in the industry. Various studies have shown that productivity in industries has a significant relationship with occupational health. In addition, employee rsquo;s health in the workplace can be affected by a variety of variables i.e., job stress, job satisfaction, and work in unconventional shifts. Therefore, the purpose of this study was to evaluate the causal relationships of shift work, job stress, job satisfaction with the occupational health level in a petrochemical industry.Material and Methods: This crosssectional study was implemented in 2017. The study sample consisted of 20 HSE experts selected using purposeful judgment sampling. A 4 ×4 matrix questionnaire consisting of four main parameters i.e., shift work, job stress and job satisfaction with occupational health level, was used for data acquisition. Data analysis was done using MATLAB software and Fuzzy DEMATEL method. Also, for each variable, two key values of D+R and DR were calculated. These values show the degree of interaction and the type of interaction of the variable with other variables, respectively.Results: Sixty percent of the experts participating in this study were male and 40.0% were female. Only 10.0% of the participants had a PhD degree. In addition, the mean age and the mean work experience of the subjects were 39.64 ±9.34 and 10.22 ±7.10 years, respectively. The parameters of shift work and job satisfaction were identified as an effective factor due to the positive values of DR while occupational health variable with negative value of DR, was considered as an affected factor. In addition, these results showed that the effect of these parameters on health is different with both direct and indirect mechanisms.Conclusion: Using the Fuzzy DEMATEL method, our findings indicated that occupational health in the large industries can be influenced by different parameters with different sizes. Considering the interactions among these parameters in health analysis and the affecting factors, therefore, is very important. So, the health level in challenging industrial environment such as petrochemical industries can be affected by shift work as a root cause. This root cause, along with job satisfaction, has a significant effect on increasing stress levels and reducing health levels. Accordingly, any action to increase the health level should focus on improving shift patterns and increasing the level of job satisfaction of employees as a pivotal root and affecting causes on health level.