تدوین الگوی پیشبینی رفتار رانندگان متخلف بر اساس نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده

زمینه و هدف: بنا بر آمارهای پزشکی قانونی از سال 1390 تا 1397، متوسط مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات در ایران، سالانه 17 هزار و 500 نفر بوده است. در بین عوامل موثر بر بروز تصادف، نقش تعیین‌کنندۀ نگرش‌ها و باورهای هنجاری رانندگان در نحوه و میزان رعایت قوانین رانندگی از اهمیت بالایی برخوردار است.روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌های توصیفی – تحلیلی، از نوع پیمایشی است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل متخلفان رانندگی شهر تهران بود که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای، حجم نمونه ٣٩٠ نفر در نظر گرفته شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل پرسشنامۀ پژوهشگرساختۀ 44 آیتمی بر اساس مولفه‌های نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده و چک‌لیست تخلفات حادثه‌ساز هفده‌گانه بود. در تحلیل داده‌ها از آماره‌های توصیفی همچون فراوانی و میانگین و انحراف معیار و همچنین از روش‌های آمار استنباطی مانند روش معادلات ساختاری، تحلیل رگرسیون و ضریب تمیزی استفاده شد.یافته‌ها: یافته‌های به‌دست‌آمده حاکی از توان بالای مولفه‌های نگرش، قصد رفتاری، باورهای هنجاری و کنترل رفتاری ادراک‌شدۀ این نظریه در پیش‌بینی رفتار متخلفان رانندگی با سطوح متفاوت حادثه‌سازی است. تفاوت بین دو گروه رانندۀ حادثه‌ساز کم‌تخلف و پرتخلف در این بود که رانندگان حادثه‌ساز کم‌تخلف، باور کنترل ادراک‌شدۀ قوی‌تری نسبت به گروه دیگر داشتند.نتیجه‌گیری: با توجه به نقش تاثیرگذار نگرش‌ها و باورهای هنجاری در تعیین رفتار رانندگان، طراحی برنامه‌های مداخله‌ای در تقویت نگرش‌های مثبت نسبت به رعایت ایمنی ترافیکی، از اهمیت زیادی برخوردار است.

Developing a model for predicting the behavior of offending driversbased on the theory of planned behavior

Background and aim: According to forensic medicine statistics from 2011 to2018, The average death from accidents in Iran has been 17500 people a year.Among the factors affecting the occurrence of a accidents, the determinant roleof drivers’ attitudes and beliefs is of great importance in the manner and extentof compliance with the driving rules.Method: This research is applicable in terms of purpose and survey in terms ofdescriptiveanalytical data collection method. The statistical population of thisstudy consisted of traffic offenders in Tehran who sample size was considered390 people using Cochran formula and cluster random sampling method. Datacollection tool included 44item researchermade questionnaire based oncomponents of the theory of planned behavior and seventeen incidentalviolations checklist. Descriptive statistics such as frequency, mean andstandard deviation as well as inferential statistics methods such as structuralequation method, regression analysis and discriminant coefficient were usedfor data analysis.Findings: The findings indicate the high power of the components of attitude,behavioral intention, normative beliefs and perceived behavioral control inpredicting the behavior of driving offenders with different levels of incident.The difference between the two groups of lowviolent and high violentincident drivers was that the lowviolent incident drivers had a strongerperceived control belief than the other group.Conclusion: Regarding the influential role of attitudes and normative beliefsin determining the behavior of drivers, designing interventional programs isimportant for enhancing positive attitudes towards traffic safety observance.