کهن‌الگوی ایثار با نگاهی به حلاج در اشعار شفیعی کدکنی و آدونیس

کهنالگو تجربیات مشترک همه انسانها است که از گذشتههای دور در ناخودآگاه جمعی آنها باقی مانده است. به‌دلیل فراوان بودن تجربیات انسانی نمیتوان تعداد کهنالگوها را مشخص کرد؛ اما شاخصترین کهنالگوها عبارت‌اند از آنیما، آنیموس، خود، پرسونا، سایه، پیر فرزانه و مادر. ایثار یکی از مهمترین کهنالگوها است که در ناخودآگاه جمعی بیشتر انسانها نهادینه شده است. از دیدگاه ‌روان‌کاوان، ایثار یکی از مکانیزمهای دفاعی انسان در برابر خواستههای نهاد است که به علاقه اجتماعی منجر میشود. کهنالگوها خود را در رویاها، خیال‌پردازیها و توهمات نشان میدهند. هنر و به‌ویژه ادبیات، یکی از تجلیگاههای اصلی کهنالگوها است. کهنالگوی ایثار و ویژگیهایش در آثار هنری فراوانی یافت می‌شوند. یکی از شخصیتهایی که ملازمات کهنالگوی ایثار در سرگذشت او برجسته است، حسین‌بن منصور حلاج است. در این نوشته، کهنالگوی ایثار را با توجه به ویژگیهایش در شخصیت حلاج، در شعر «حلاج» شفیعی کدکنی و سروده «مرثیه حلاج» آدونیس بررسی می‌کنیم و نقدی اسطورهای- کهنالگویی از آنها ارایه می‌دهیم.