مقایسه بازتاب‌ جهان‌بینی هندواروپایی در شاهنامه فردوسی و حماسه‌ قرقیزی ماناس

«جهان بینی هندواروپایی» به دلایل غنای محتوایی و ادبی آن از دیرباز، بازتاب چشمگیری در شکل‌گیری متون نظم و نثر فارسی داشته و آثار بسیاری را از جنبه های مختلف تحت ‌تاثیر قرار داده است؛ به گونه ای که آثار برجسته ای چون شاهنامه فردوسی و حماسه قرقیزی ماناس از کهن الگوهای آن بهره برده اند. هدف اصلی این مقاله، بررسی تاثیر‌پذیری دو متن حماسی شاهنامه و ماناس از این جهان‌بینی است؛ به این منظور، براساس نظریه «سه کنشِ ژرژ دومزیل» رفتار قهرمانان هر دو اثر، بررسی و توصیف شده است. پژوهش حاضر نشان می دهد سه کنشی که در این نظریه مورد تاکید قرار می گیرد، در تمام سطوح داستان های این دو حماسه به کار رفته است؛ بنیاد نظریه «سه کنش»، بر تقابل و هماهنگی نیروهای دوگانه نهاده شده، همان‌گونه‌ که پایه اصلی تفکر شاهنامه و ماناس نیز براساس مبارزه خیر و شر قرار گرفته است که جلوه های آن را در قهرمانانی چون سیاوش/ رستم (در شاهنامه) و ماناس/ باکایی (در ماناس) به-خوبی می توان دید. قهرمان اول، نمونه ‌ای از خرد، روشنفکری، رستگاری، حمایت، اراده، کمک و آرامش است که به صورت پیری فرزانه در هنگام ناتوانی قهرمان دوم ظاهر می شود تا او را از مخمصه برهاند. قهرمان دوم نیز نماد خشونت، سختگیری، خونگرمی و جنگجویی است که در عین حال نظام عناصر اربعه را تنظیم می کند و با نیروی جسمانی و روانی خود به زندگی مردم صلح و سامان می بخشد.