بررسی تطبیقی عدم از دیدگاه مولوی در مثنوی و متون بودایی (پراجنیاپارمیتا و مادیامیکاکاریکا)

»عدم « یکی از موضوعات پیچیده فلسفی و عرفانی است که معنای آن می‌تواند به یکی از مسائل مهم هستی‌شناسی یعنی آغاز و انجام جهان پاسخ دهد. بازتاب معانی عدم در عرفان اسلامی و آیین بودایی قابل تامل است. مولانا در مقام یکی از عرفای بزرگ اسلامی، با بهره‌گیری از گستره دانش خویش در زمینه متون حِکمی و عرفانی و خلاقیت‌های شاعرانه‌، واژه عدم را در معانی بسیاری به کار برده است. در متون بودایی پراجنیاپارمیتا و مادیامیکاکاریکا که از متون مهم تعلیمی آیین بودا به شمار می‌روند، عدم و معنای آن، یکی از موضوعات اصلی و محوری است. در این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی، تلاش شده است ضمن معرفی دو متن مهم بودایی، دیدگاه مولانا درباره عدم در مثنوی با معانی آن در این دو متن بررسی و تطبیق شود. نتیجه نشان می‌دهد عدم خواندن ماهیت پدیده‌های جهان هستی بدون هیچ تفاوتی در مثنوی و متون بودایی آمده است؛ اما تلقی عدم از آغاز و انجام پدیده‌ها، حق یا حقیقت مطلق و غایت فنای سالک معانی دیگری است که با اختلاف و تفاوت در متون مورد نظر آمده است. ریشه این تفاوت‌ها را می‌توان در نوع معرفت و هستی‌شناسی اسلام و آیین بودایی یافت. در عرفان اسلامی حق‌تعالی، پدیدآورنده هستی و غایت فنای سالک است؛ در حالی که در متون بودایی جهان از عدم آمده و به عدم می‌رود و غایت سالک، رهایی از رنج و رسیدن به نیروانا است.

A comparative study of Nothingness in Rumi's view in Masnavi and Buddhist texts, Prajñāpāramitā and Mūlamadhyamakakārikā

Nothingness is one of the complex philosophical and mystical issues which its meaning can answer one of the most important ontological problems, namely the beginning and end of the world. The reflection of the meanings of nothingness in Islamic mysticism and Buddhism can be considered. Rumi as one of the great Islamic mystics, has used the Nothingness in many meanings. In Buddhist texts, Praj ntilde;āpāramitā and Mūlamadhyamakakārikā, which are considered as important educational texts of Buddhism, nothingness and its meaning is one of the main and central issues. In this research, a descriptiveanalytical method has been attempted Rumichr(chr(chr(chr('39')39chr('39'))39chr(chr('39')39chr('39')))39chr(chr(chr('39')39chr('39'))39chr(chr('39')39chr('39'))))s view on nothingness in Masnavi with its meanings in these two texts should be examined. It also introduces two important Buddhist texts. The result shows that to consider nothingness the nature of the phenomena of the universe has been raised in Masnavi and these two texts. But to consider that nothingness is the beginning and the end of phenomena, God or absolute Truth and the ultimate goal of the seeker, are meanings that are mentioned with differences in the texts. The root of these differences can be found in the type of knowledge and ontology of Islam and Buddhism. In Islamic mysticism,God is the creator of the existence and the end of the seeker; whereas in Buddhist texts the world comes from nothingness and goes to nothingness And the seekerchr(chr(chr(chr('39')39chr('39'))39chr(chr('39')39chr('39')))39chr(chr(chr('39')39chr('39'))39chr(chr('39')39chr('39'))))s goal is to get rid of suffering and reach Nirvana.