اثربخشی نرم‌افزار بازتوانی شناختی بر عملکردهای شناختی بیماران نقص شناختی خفیف-غیر فراموشکار

مقدمه و اهداف نقص شناختی خفیف یکی از نیم‌رخ‌های شناختی سالمندی است که باتوجه‌به اینکه کدام‌یک از کارکردهای شناختی را درگیر می‌کند به دو نوع اصلی نقص شناختی خفیف نوع فراموشکار و نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار دسته‌بندی می‌شود. هدف پژوهش حاضر طراحی برنامه بازتوانی شناختی مبتنی بر مدل فرایند توجه و بررسی اثربخشی آن بر توجه و کارکردهای اجرایی سالمندان مبتلا به نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار بوده است.مواد و روش‌ها طرح این پژوهش از نوع آزمایشی با پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری است. پس از طراحی برنامه بازتوانی شناختی مبتنی بر نرم‌افزار، 30 نفر از افراد باالای 60 سال که توسط غربالگری با آزمون مقیاس ارزیابی شناختی واحد روانپزشکی عصبی و تشخیص روان‌پزشک مبتلابه نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار تشخیص داده شدند و ملاک‌های ورود را داشتند به تصادف در یکی از گروه‌های آزمایش و کنترل با ظرفیت 15 نفر جای‌گذاری شدند. برای انجام مداخله بازتوانی یک سامانه نرم‌افزاری برگرفته از آموزش فرایند توجه سولبرگ و متیر طراحی شد و روایی و پایایی آن در جامعه سالمند ایرانی تایید شد. پس از انجام پیش‌آزمون، گروه آزمایش تحت مداخله 13 جلسه‌ای بازتوانی با نرم‌افزار قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکردند. پس از پایان جلسات و 3 ماه پس از آن مجدداً از هر دو گروه آزمون گرفته شد و نتایج با آزمون‌های آماری تحلیل کووریانس و من ویتنی یو در نرم‌افزار spss نسخه 26 مقایسه شدند. یافته‌ها بین میانگین خطا در نمرات توجه انتخابی همخوان و ناهمخوان، کارکرد اجرایی، زمان و خطا در توجه متناوب در فرم a آزمون ردیابی رنگ و زمان توجه متناوب در فرم b همین آزمون و همچنین نمرات زمان و خطا در توجه تقسیم شده، بین دو گروه در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (05/0>p)، اما بین میانگین زمان توجه انتخابی، زمان و خطا در توجه پایدار و خطا در توجه متناوب فرم b آزمون ردیابی رنگ تفاوت معناداری بین نمرات پس‌آزمون دو گروه مشاهده نشد (05/0>p) و مداخله به بهبود معناداری در این بخش‌ها منجر نشد. همچنین نتایج تا 3 ماه بعد پایدار بودند.نتیجه‌گیری این یافته‌ها تاییدی بر اثربخشی مداخلات بازتوانی شناختی می‌باشد. برنامه بازتوانی شناختی طراحی‌شده در این پژوهش می‌تواند باعث بهبود معنادار در توجه و کارکردهای اجرایی بیماران مبتلابه نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار شود و می‌تواند به‌عنوان یک گزینه برای مداخله توسط بالینگران استفاده شود.

the effectiveness of cognitive rehabilitation software on the cognitive functions of patients with non-amnestic mild cognitive impairment

background and aims mild cognitive impairment (mci) is one of the cognitive profiles of senility. it is classified into amnestic and nonamnestic mci depending on the involvement of different cognitive functions. this research aims to design a cognitive rehabilitation software based on the attention process model and investigate its effect on the attention and executive functions of older people with nonamnestic mild cognitive impairment.methods this quasi-experimental research employed a pre-test-post-test and follow-up design. after designing the software program, 30 older people over 60 who were diagnosed with nonamnestic mild cognitive impairment through nucog (neuropsychiatry unit cognitive assessment tool) screening and a psychiatrist who met the inclusion criteria were randomly assigned to the experimental or control group (each with 15 people). to perform the rehabilitation intervention, a software system was designed based on mateer and sohlberg attention process training, whose validity and reliability have been confirmed in iranian older adults. after the pre-test, the experimental group received the rehabilitation intervention with the software, and the control group did not receive anything. three months after the completion of the sessions, both groups were assessed as the post-test, and the results were compared using an analysis of covariance and the mann-whitney u test using spss software, version 26.results the results indicated significant differences between the post-test scores of the experimental and control groups in the mean score of errors in congruent and incongruent selective attention, executive function score, time and error in alternating attention in the colors trail test a form (ctt-a) and time in alternating attention in ctt-b and also time and error in separated attention (p<0.05). however, there were no significant differences between the two groups post-test mean scores in selective attention time, time and error in sustained attention, and error in ctt-b alternating attention (p>0.05). the intervention did not cause any significant improvement in these domains. also, the results were sustained after 3 months.conclusion the results confirmed the efficacy of cognitive rehabilitation interventions. the designed cognitive rehabilitation software in this research can cause a significant improvement in attention and executive functions of patients with nonamnestic mild cognitive impairment. it can be used as a clinical intervention.