تدوین مقیاس نیازهای آموزشی و توان‌بخشی کودکان مبتلا به سندرم داون (از نگاه والدین) در ایران: مطالعه‌ای ترکیبی

مقدمه و اهداف علی‌رغم وجود ابزارهای غیربومی که در دنیا برای سنجش نیازهای آموزشی و توان‌بخشی کودکان دارای نشانگان داون مورد استفاده قرار می‌گیرد، در ایران مطالعات اندکی درزمینه مفهوم‌پردازی، طراحی و ساخت ابزارهای بومی انجام شده است. پژوهش حاضر با هدف تهیه پرسش‌نامه‌ای برای سنجش نیازهای آموزشی و توانبخشی کودکان مبتلا به سندرم داون در ایران از دیدگاه مادران آن‌ها انجام شد.مواد و روش‌ها روش پژوهش حاضر از نوع ترکیبی با طرح اکتشافی-مدل توسعه ابزار بود. در مرحله کیفی، از روش پژوهش پدیدارشناختی استفاده شد. جامعه آماری این بخش، شامل مادران کودکان دارای نشانگان داون بود. نمونه‌گیری آماری در بخش کیفی به‌صورت هدف‌مند و براساس اشباع نظری بود، بدین منظور حجم نمونه 17 نفر از مادران کودکان دارای نشانگان داون انتخاب شدند. مرحله دوم که بخش کمی پژوهش بود، جامعه آماری شامل مادران کودکان دارای نشانگان داون بود. حجم نمونه 100 نفر در نظر گرفته شد که به شیوه نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش در مرحله اول (مرحله کیفی) مصاحبه از نوع نیمه ساختاریافته بود. ابزار پژوهش در بخش کمی پژوهش نیز «پرسش‌نامه محقق‌ساخته نیازهای آموزشی و توان‌بخشی کودکان دارای نشانگان داون» بود. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات در بخش کیفی پژوهش، از روش شیه و شانن استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل بخش کمی پژوهش نیز از روش‌های مختلف روایی و پایایی استفاده شد.یافته‌ها نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی پژوهش نشان داد براساس نظر والدین، نیازهای این کودکان در 4 حیطه مهارت‌های ارتباطی، رفتار انطباقی، مهارت‌های زبانی و مشکلات آموزشی تقسیم‌بندی می‌شوند. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل کمی داده‌ها نیز نشان داد «مقیاس نیازهای آموزشی و توان‌بخشی کودکان دارای نشانگان داون» از روایی و پایایی قابل قبولی برخودار است. حداقل و حداکثر نسبت روایی محتوایی برابر با 8/ 0 و 1 و شاخص روایی محتوایی نیز برابر با 0/98 برآورد شد. ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/93 و ضریب بازآزمایی برابر با 0/84 برآورد شد.نتیجه‌گیری نتایج حاصل از یافته‌های پژوهش نشان داد این پرسش‌نامه از روایی و پایایی قابل‌قبولی برخوردار است. بر این اساس به درمانگران، معلمان و روان‌شناسان پیشنهاد می‌شود با مطالعه این تجربه‌ها و استفاده از مقیاس تهیه‌شده در این پژوهش، در پی تدوین و طراحی آموزش‌هایی برای بهبود این مشکلات و نیازها باشند.

developing the educational and rehabilitation needs scale for children with down syndrome (parent form) in iran: a mixed method study

background and aims despite the existence of various tools to assess such children’s educational and rehabilitation needs, there is no instrument in persian for this purpose. the present study aims to develop a questionnaire to measure the educational and rehabilitation needs of children with down syndrome in iran from the perspective of their mothers.methods this is a mixed method study with exploratory design-instrument development model. the phenomenological method was used in the qualitative stage, where the participants were 17 mothers of children with down syndrome in iran who were selected purposefully based on theoretical saturation. in this phase, semi-structured interviews were used. hsieh and shannon’s content analysis method was used to analyze the data. in the quantitative phase, participants were 100 mothers of children with down syndrome who were selected using a random sampling method. in this phase, a researcher-made questionnaire of educational and rehabilitation needs of children with down syndrome was used. then, its validity and reliability were determined.results according to mothers, children with down syndrome have four main needs: communication skills, adaptive behaviors, language skills, and educational problems. these were considered as the subscales of the questionnaire. the content validity ratio (cvr) was in the range of 0.8-1, and the content validity index (cvi) value was 0.98. the cronbach’s alpha for the overall scale was 0.93. the test-retest coefficient for the overall scale was 0.84.conclusion the educational and rehabilitation needs scale for children with down syndrome (parent form) in persian has acceptable validity and reliability.