رهیافتی صورت ‌گرایانه بر خطبۀ آفرینش طاووس در نهج ‌البلاغه

نقد فرمالیستی یا صورت‌گرایانه از جمله نظریه‌های نقد ادبی در حوزۀ زبان شناختی به‌شمار می‌رود که در اوایل قرن بیستم میلادی در روسیه شکل گرفت. در مکتب فرمالیسم ارزش یک اثر هنری تنها وابسته به شکل، فرم، چگونگی ساخت و ویژگی‌های دیداری‌اش است. فرمالیست‌ها اثر ادبی را صرفاً با تکیه بر مسائل زبانی چون وزن، قافیه، قالب، صامت، مصوّت، هجا، صور خیال و صنایع بدیعی به‌صورت مستقل و مجزا مورد مطالعه قرار می دهند و به مسائل دیگری چون بافت فرهنگی، اجتماعی و... توجه کمتری دارند. در پژوهش پیش رو خطبۀ آفرینش طاووس از دیدگاه فرمالیست ها مورد واکاوی قرار گرفته و جانب فرم، شکل و توازن این خطبه با معنا مطابقت داده شده است. نگارندگان با الهام از رهیافت های مکتب فرمالیستی، به تحلیل نقش هر یک از عناصر یادشده در متن ادبی پرداخته و کوشیده‌اند تا روابط درون متنیِ خطبه را با کارکرد‌های ساختاری آن بیان کنند. یافته‌های پژوهش نشان می دهد که توازن آوایی، نحوی، واژگانی، صورت‌های تشبیهی، استعاری و کنایی و کاربردهای مجازی در تناسب کامل با معنای خطبه به کار رفته و همگی در تحقق هدف خطبه که تبیین زیبایی آفرینش طاووس است، نقش آفرین بوده اند.

Formalistic approach to the “creation of Peacock “sermon in Nahj alBalagha

In 20th century,most textoriented literary criticism had their roots in linguistic studies.Formalism,one of the most modern movement of the twentieth century, drew special attention to its “formal” features that is, to the qualities and internal relations of linguistic signs. Formalists highlighted the shape and form of the text to analyse the cohesion of literary text, therefore they paid less attention to historical context, the purpose of the work and poet’s life. In the present study, the sermon “creation the peacock” of “Nahj alBalagha” is  analyzed by using and inspiring perspective of formalist criticism to approach the balance between form and meaning and to analyze the important criteria of the text to approach Intertextual relations of the text and its structural functions. The findings of this study by using the balance between the phonetic, lexical, figurative, allusive statements, virtual applications and Defamiliarization of the full text of the sermon approaches the purpose of the sermon ,which is the beauty explanation of the creation of Peacock.