نقد اجتماعی از نگاه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه

نقد اجتماعی از موضوعات مهمی است که به‌رغم پیشینه دیرینه در تاریخ اندیشه و عمل بشری، امروزه به‌دلیل الزامات و مقتضیات زمان اهمیت و ضرورتی مضاعف یافته است. پیشرفت و تعالی جامعۀ انسانی منوط به غنای اندیشۀ‌ نقد و پربار شدن و غنای اندیشه‌‌ نقد مستلزم روشمند شدن و سامان‌بخشی به آن است. از این‌رو در سنت‌های فکری مختلفِ اندیشۀ بشری و به‌ویژه در میان اندیشمندان معاصر غرب تلاش‌های ارجمندی برای پی‌ریزی و استحکام بخشیدن به مبانی تئوریک نقد و عرضۀ نظریه‌ای دربارۀ نقد اجتماعی صورت گرفته است. در این مقاله کوشش شده تا با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا و با تحقیق و تامل در متن نهج‌البلاغه، به‌عنوان یکی از متون مهم و تاثیرگذار در میراث فکری مسلمانان، امکان استنتاج و تدوین نظریه‌ای درباره نقد اجتماعی از این متن بررسی گردد. اگر نظریۀ نقد را به مثابۀ چارچوبی منسجم مشتمل بر اصول و مفروضات نقد، ملاک‌های تشخیص نیک از بد، مرجع تعیین‌کننده این معیارها، شرایط و ویژگی‌های منتقد و نیز کارگزار یا کارگزاران نقد بدانیم، این مقاله کوشیده است با تاکید و تمرکز بر معیارهای نقد اجتماعی در نهج‌البلاغه امکان استنتاج و عرضۀ نظریه‌ای را در این باب نشان دهد. حاصل بحث این است که از نگاه نهج‌البلاغه مهم‌ترین معیارها و ملاک‌های نقد اجتماعی عبارتند از پرسش گری، آینده‌نگری، حساسیت نسبت به ارزش‌های بنیادین جامعه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی. این معیارها در واقع ملاک تمییز بین جامعۀ به سامان و ایده‌آل از جامعۀ نابه سامان است.

Social critique from the perspective of Imam Ali (AS) in Nahj alBalagh

Social criticism as an important issue, in spite of its long established background in the history of human thought and behavior, has nowadays become more important due to the requirements of the present day society. Advancement of the human society rests upon the enrichment of thought of criticism which in turn requires that criticism be systematic and methodical. Thus in various traditions of human thought, particularly among contemporary western scholars, valuable attempts have been made to establish and strengthen a theoretical foundation for criticism and offer a theory of social criticism. In the present study attempts have been made to investigate the possibility of inferring and developing a theory of social criticism from the texts of nahj al Balaghah, as one of the leading and valuable texts in the Islamic intellectual tradition. Considering a theory of criticism as a coherent framework consisting of principles and assumptions of criticism, criteria for distinguishing good and bad, a source of determining such criteria, characteristics of a critique, and agents of criticism; the present study claims that Nahj al Balaghah enjoys the capacity of offering a theory of social criticism