نقد و بررسی طرح‌واره‌های تصوری قرآن در نهج‌البلاغه

در پژوهش های زبان شناسان‌شناختی معاصر، استعاره مجموعه ای از فرآیندهای ذهنیزبانی است که ناشی از نگرش مفهومی و ذهنی در برخورد با اشیاء و محیط پیرامون است. در قرآن بسیاری از مفاهیم انتزاعی در قالب مجموعه ای از مفاهیم عینی بر پایۀ طرح واره های تصوری نمود یافته است. چنین عملکردی در ساختار استعاری آیات، امکان درک پدیده های انتزاعی آموزه های قرآنی را از طریق انطباق استعاری پدیده های فیزیکی که ماهیتی قابل ادراک دارند فراهم می‌سازد. از آنجا که کلام امام علی(ع) در نهج البلاغه در راستای آموزه های معرفتی و نیز اعجاز بیانی منحصر به فرد قرآن است؛ از این رو اغلب استعاره های به کار رفته در کلام ایشان با الهام از قرآن و به‌ منظور تفهیم پدیده های انتزاعی در قالب تصاویر حسی است که حضرت(ع) با الگوگیری از ساخت های استعاری آیات از طریق انطباق استعاری پدیده های قابل ادراک از یک حوزۀ مفهومی برای شناخت حوزۀ مفهومی دیگر بهره می‌بردند؛ به گونه ای که شیوۀ بیان ایشان در طرح مفاهیم، تداعی کنندۀ سبک بیانی قرآن است. بر این اساس در پژوهش حاضر، آن دسته از ساختارهای استعاری نهج البلاغه که منطبق با الگوهای استعاری مطرح از سوی زبان شناس شناختی، مارک جانسون است در قالب سه طرح وارۀ «حرکتی»، «حجمی» و «قدرتی» ارزیابی می گردد. در این راستا با توجه به موضوع موردنظر، به آن دسته از طرح واره های تصوری در نهج البلاغه پرداخته می شود که ماهیت آن ها برگرفته از استعاره های مفهومی قرآن کریم است. در این میان، کارکرد استعاره های قرآنی در قالب طرح واره حرکتی از بسامد بالاتری نسبت به سایر طرح واره ها در نهج البلاغه برخوردار است.