گونه های پایان بندی در نهج البلاغه (بررسی موردی خطبه ها)

تامل در پایان متن ادبی، باعث فهم بیشتر متن، درک زیبایی و در نهایت تاثیر آن در افق اندیشه ی مخاطب می شود، امری که به شناخت ظرافت های معنایی و اسرار آن در یک مجموعه طولانی کمک شایانی می کند. بدیهی است که سیر تحول پایان بندی در هر متن ادبی، همزاد با همان اثر است و با تکامل عناصر گوناگون اثر ادبی، شگردهای پایان بندی نیز به تکامل رسیده است، زیبا جلـوه دادن گفتار پایانی همواره خلاقیت و نوآوری ادیبان را به دنبال داشته است. امیر بیان، حضرت علی(ع) در میان سخنوران و اصحاب بلاغت، در شگردهای حسن ختام بی نظیر است. ایشان در خطبه های خویش از روش های پایان بندی چون گفتگو، تصویرسازی، پرسش، کاربرد ضرب المثل، شعر، حسن طلب و... استفاده نمودند. وی با توجه به تناسب حال و مقتضای مقام و متناسب با وحدت موضوعی خطبه، شیوه ای خاص را برای اختتام کلام خویش انتخاب می نمودند و به گونه ای شگفت انگیز بین نکته پایانی و متن خطبه قرینه سازی نمودند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی چگونگی پایان بندی در خطبه های نهـج البلاغه می پردازد.