دلالت‌های معنایی فعل حسی «نظر» در گفتمان حاکم بر نهج‌البلاغه براساس نظریه شبکه شعاعی و پیش‌نمونه

معناشناسی شناختی به‌عنوان شاخه‌ای از زبانشناسی شناختی، دیدگاه‌های نوینی را در رابطه با معنای واژگان مطرح کرده و با تکیه بر انواع بافت‌های کلام، بر معناشناسی متن تمرکز دارد. این نگرش که توسعه معنایی واژگان را مبنا قرار داده همسو با نسبی‌گرایی مطلق و تعین کامل معنا در بافت کلام نیست. نظریه شبکه شعایی که بنابر الگوی مقوله‌بندی، بسط معنایی یا چند معنایی نظام مند واژگان را بررسی می‌کند، از یک مدخل واژگانی، یک عضو کانونی مشخص کرده که تمامی معانی آن واژه، با این عضو که با نام پیش‌نمونه در این رهیافت، معرفی شده، ارتباطی نظام‌مند دارند. از آنجاکه گفتمان حاکم بر نهج‌البلاغه از پویایی و انعطاف‌پذیری قابل‌توجهی برخوردار بوده، این روش معناشناسی نوین که در تعارض با متون دینی نبوده، قابلیت تطبیق بر متن آن را دارد. از این رو، جستار حاضر با مطالعه همزمانی و رویکرد توصیفی و با تکیه بر بافت‌زبانی در تلاش است تا توسعه معنایی فعل حسی «نظر» را در چارچوب شبکه شعاعی در یک دوره خاص ترسیم کند. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که معنای «درک بصری؛ نگاه کردن با ابزار چشم» پیش‌نمونه این صورت زبانی است. این واژه و دیگر مشتقات صرفی آن، در بافت‌زبانی نهج‌البلاغه با توجه به هم‌آیی‌ها، بسط معنایی پیدا می‌کنند و بیشترین گستره آن، در مفاهیم انتزاعی و توسیع مجازی بوده است. از طرفی، امام (ع) در گسترش معنایی فعل حسی «نظر»، علاوه‌بر مفاهیم حسی، تربیتی، اطاعت کردن و تجربه‌کردن، توجه ویژه‌ای به افعال حوزه شناختی داشته ‌است و بسط معنایی این صورت زبانی در مفهوم «توجه کردن» بیشترین معنای کشسانی را داشته‌ است.

semantic implications of the sensory verb consider in the discourse of nahj al-balagha based on the radial network theory and prototype prototypes

cognitive semantics, which falls under the domain of cognitive linguistics, offers innovative methods for text analysis. these methods aim to map theconceptual relationships between the meanings of a lexical entry within the framework of a semantic network. this new perspective emphasizes the dynamism and flexibility of linguistic units within the context of a text. itintegrates the worldview embedded in texts into this dynamism and scrutinizes texts through various approaches—both diachronic and synchronic—centered on semantic analysis. religious-islamic texts, inherently dynamic and fluid in nature, can be examined using some of these modern semantic methods. the earliest religious studies in this field focused on qur'anic research, yielding satisfactory results and highlighting the dynamism of the discourses underlying religious texts. nahj al-balagha, due to its significant status in islamic heritage, reflects a worldview rooted in the intent of its original speaker. this worldview is also intertwined with the emotional, cultural, and situational contexts, which are manifest in thelinguistic context of nahj al-balagha. hence, its linguistic context is of great importance in understanding the semantic framework of nahj al-balagha