کاوشی در خطبۀ الدره الیتیمه بر اساس بررسی اصالت سندی عبارات توحیدی منسوب به امیرالمومنین (علیه‌السلام)

در تبیین نسبت وجودی خداوند متعال و مخلوقات، بسیار به بیانی از امیرالمومنین (علیه السلام): «توحیده تمییزه من خلقه و حکم التمییز بینونه صفه لا بینونه عزله» استشهاد شده و «الاحتجاج» طبرسی به عنوان مصدر این سخن ذکرشده است. کارکرد مهم بیان یادشده، نظر به اینکه، طبرسی برای نقل خود، سندی ذکر نکرده است، ما را واداشته تا به بررسی اصالت این سخن بپردازیم. در این راستا، روشن شد که این بیان، در خطبه طولانی و کمتر شناخته شده امیرالمومنین (علیه السلام)، با عنوان «الدره الیتیمه» ذکر شده است که تا به امروز ظاهرا قدیمی ترین ضبط به دست رسیده از آن، مربوط به قاضی نعمان در قرن چهارم هجری است. این خطبه، در واقع، مصدر اصلی خطبه 186 نهج البلاغه است که سیدرضی آن را دربردارنده اصول توحید معرفی کرده است. بیان یادشده علاوه بر آنکه در خطبه الدره ذکر شده است، در میان سخنان منسوب به حسین بن منصور حلاج نیز ذکر شده است، اما سخن حلاج در واقع، بیان خلاصه واری از برخی عبارات الدره الیتیمه است. ذکر فقرات این خطبه، در سائر سخنان اهل بیت (علیهم السلام) و نیز وجود احادیث همگن با بیان مذکور در الاحتجاج صحت انتساب این عبارات به امیرالمومنین (علیه السلام) را بسیار پررنگ می کند و انتساب آن را به ایشان (علیه السلام) مرجح می سازد.

an exploration of the sermon of al-dura al-yatimah based on the investigation of the authenticity of monotheistic expressions attributed to amir al-mu’minin (peace be upon him)

in explaining the relationship between god and the creatures, a statement from amir al-mu'minin (peace be upon him) has been mentioned and tabarsi's al-ihtjaj has been cited as the source of this statement. this phrase is as follows:“his monotheism is distinguishing him from his creation, and the distinctionbetween his creations is distinct in attributes, and there is no completeseparation between him and his creations”. ( تَ وْحِیدُهُ تََْیِیزُهُ عَنْ خَلْقِهِ؛ وَ حُکْمُ التَّمْیِیزِ ب یْ وُُلا بَ یْ وُُ عُزْلَ ). the important function of the mentioned statement, considering thattabarsi did not mention a document for his narration, motivated us toinvestigate the authenticity of this statement. in this regard, it became clearthat this statement was mentioned in the long and little-known sermon of amiral-mu'minin (peace be upon him) with the title al- al-yaitimah. to this day,apparently, the oldest record of it is related to qazi noman in the 4th centuryof hijri. this sermon, in fact, is the main source of sermon 186 of nahj al-balaghah, which sayyed razi considered to contain the principles ofmonotheism. the mentioned statement has been mentioned in the sermon ofal-dura as well as the words attributed to hossein ibn mansour al-hallaj. buthallaj's statement is actually a summary statement of some phrases of al-duraal-yatimah. mentioning the verses of this sermon, in the rest of the statementsof the ahl al-bayt (peace be upon them) as well as the presence of similarhadiths with the statement mentioned in al-ihtjaj, makes the attribution of these statements to amir al-mu'minin (peace be upon him) very strong and makes it preferable to attribute it to him.