بررسی و تحلیل نحوۀ بازنمایی کارگزاران اجتماعی در خطبۀ شقشقیه براساس الگوی جامعه ‌شناختی - معنایی «ون ‌لیوون»

تحلیل گفتمان انتقادی با رویکردی نظام ‌مند به تحلیل و تبیین متون می‌پردازد. یکی از  گزاره‌های اساسی تحلیل انتقادی توجه به کارگزار انسانی است که در گسترۀ گفتمان برجسته، برساخته و بازنمایی می‌شود. «تئو ون‌لیوون» از نظریه‌پردازان حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی، در قالب شبکۀ نظام‌مندی، لیستی از مولفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی درمورد نحوۀ بازنمایی کارگزاران اجتماعی را ارائه می‌دهد؛ این شبکه از دو مولفۀ اصلی حذف و اظهار تشکیل شده است و هرکدام دارای زیرمولفه‌های متعددی است که ازطریق آن‌ها می‌توان ایدئولوژی، گفتمان خاص نویسنده و نیت‌های پوشیدۀ صاحبان گفتمان را دریافت. در پژوهش حاضر، خطبۀ شقشقیه با توجه به اهمیت ویژۀ آن و اهمیت کارگزاران شرکت‌کننده در آن، با هدف شناسایی و تبیین گفتمان خاص امام(ع) براساس الگوی ون‌لیوون و تحلیل مولفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی در متن خطبه بررسی می‌شود. در نتیجۀ تحلیل ساخت‌های گفتمان‌مدار و داده‌های آماری از مجموع زیرمولفه‌های حذف و اظهار، چنین برداشت می‌شود که ایشان تمایلی به ذکر نام افراد، به‌ویژه خلفای راشدین و اعضای شورای شش‌نفره ندارند، خلفای راشدین در سراسر خطبه به‌مثابۀ کنش‌گرانی فعال برای تحقق بخشیدن به تصمیمات خود در یک کنش و واکنش جمعی ازطریق زیرمولفه‌های تشخص‌بخشی بازنمایی شده‌اند یا از آن‌ها در قالب کلی ارجاعی با عناوینی همچون «الشوری»، «الجماعه»، «النظائر» و ... یاد شده است. کاربرد نداشتن عنصر مقام‌دهی بیانگر این است که در گفتمان امام، هیچ‌گونه حقّ مشروعیتی به آن‌ها داده نشده است. ازطرف‌دیگر امام علی(ع) کارگزاری است که بسامد بالای منفعل‌سازی را به خود اختصاص داده است. همچنین با بررسی تفاضل مولفه‌های صریح و پوشیده مشخص شد که گفتمان امام(ع) بر صراحت و پوشیدگی نداشتن اشاره دارد.

investigation and analysis of the representation of social actors in shaqshaqiya sermon based on the sociosemantic system network of van leeuwen.

critical discourse analysis analyzes and explains texts with a systematic approach. one of the basic propositions of critical analysis is to pay attention to the human actors, which is constructed and represented in the context of discourse. & van leeuwen&, one of the critical discourse theorists, presents a inventory of sociosemantic about the way of representation of social actors, this network consists of two main components: elimination and statement, and each of them has several sub-components. through them, can understand the ideology, and the hidden intentions of the discourse owners. in the present research, the special discourse of imam ali in the sermon of shaqshaqiya is analyzed based on the descriptive-analytical method from the perspective of van leeuwen’s model, considering the special importance of this sermon and the importance of the actors participating in this sermon, and as a result of the analysis of discourse-oriented constructions from the total components of exclusion and inclusion, it is understood that the imam does not want to mention the names of people, especially the usurping caliphs and members of the six-member council, they have been represented as active actors to realize their desires in a collective action and reaction through personalization, or have been mentioned in a collectivation format such as &al-shuri&, &al-jama’a&, &al-nazair&.the non-use of the element of honorification indicates that no legitimate right has been given to them in the imam’s discourse. imam is an actor who has assigned a high frequency of passivation. by examining the difference between the explicit and implicit components, it was found that the discourse of the imam refers to explicit categories.