واکاوی استراتژی توجیهی در گفتمان امام علی(ع) (مورد پژوهانه: نامه امام به عثمان بن حنیف)

در یک فرایند گفتمانی، عوامل متعددی باید نقش خود را به‌خوبی ایفا نماید تا ارتباط میان طرفین گفتمان شکل بگیرد و پس از آن اثرگذاری و اقناع مخاطب تحقق یابد. یکی از این عوامل، تعیین استراتژی و ابزارهای مختلف زبانی است که یک سخنور ماهر با شناخت آنها و آگاهی بر زمان و مکان و نحوه استفاده از آنها، بر نفوذ کلام خویش می افزاید. صلاحیت عمل‌گرایانه سخن پرداز در تعیین شگردها و ابزارهای ویژه هر راهبردی تضمین‌کننده کنش اجرائی پیام گیر است. از جمله این استراتژی ها، استراتژی توجیهی است. بر اساس این استراتژی، سخنگو در پی آن است تا با دستورالعمل ها، توصیه ها و امر و نهی ها، در رفتار مخاطب خویش تاثیر گذارد و او را وادار به انجام کاری نماید. این نوشتار بر آن است تا با در پیش گرفتن روش توصیفی- تحلیلی به بررسی استراتژی توجیهی در نامه امام علی (ع) به عثمان بن حنیف، کارگزار خود در بصره بپردازد. دستاورد پژوهش بیانگر آن است که امیرالمومنین علی علیه‌السلام به‌عنوان یک سخنور بی‌نظیر در تاریخ سیاسی-اجتماعی اسلام، از طریق کاربست استراتژی های متنوع گفتمان ازجمله استراتژی توجیهی، افکار مخاطب/مخاطبین را در عالم واقعی یا در دنیای ذهن به تحرک و پویایی واداشته است. تنوع در شگردهای توجیهی مثل افعال کنشی غیرمستقیم، جملات توبیخی، تنبیهی و استفهامیِ پی درپی و هارمونی ناشی از واژگان و سجع، نقش بزرگی در فرایند اقناع مخاطب دارد. کاربست گفت کنش های غیرمستقیم با بسامد بیشتر نشان از غلبه راهبرد احترام و پس از آن مکانیزم استفهام بیانگر به چالش کشیدن ذهن مخاطب جهت یافتن پاسخی منطقی و اقناع وی از طریق استدلال است. فراز ابتدائی نامه توبیخ آمیز بوده ولی به دنبال آن تا پایان‌نامه صبغه ارشادآمیز به خود می گیرد.

studying the guiding strategy in imam ali’s discourse(a case study of the letter sent by imam ali to othman ibne hunayf)

in a discourse process, many various elements should play their roles well for the connection between people to be formed in order to affect convince the audience.one of these elements is determining various language strategies and tools through which an eloquent speaker can increase the effectiveness of his/her speech by knowing it and awareness of where and when to use them. the pragmatic competence of the speaker in determining the special mechanisms and tools of any strategy guarantees the executive action of the receiver. one of these strategies is the guiding strategy. based on this strategy, a speaker wants to affect audience and make him/her do special things by using instructions, advices and dictations. this article aims to investigate the guidance strategy in the letter of imam ali (peace be upon him) to ‘uthman bin hunayf, his agent in basra, using the descriptive-analytical method. the results of the study show that amir al-mu'minin ali, peace be upon him, as a unique orator in the social political history of islam, using various discourse strategies, including the guiding strategy, made the thoughts of the audience dynamic in their real world or in the world of the mind. the diversity of guidance mechanisms such as using indirect dynamic verbs, reprimandingand warning sentences and interrogative consecutive sentences, moreover the harmony caused by words and rhythm play a big role in the process ofpersuading the audience. the use of speech act with a higher frequency shows the dominance of the respective strategy, followed by the questioning mechanism as a means of challenging the audience's mind to find a logical answer and persuading him/her through inference. the first part of the letter is reprimanding, but after that, guidance becomes more dominant until the end of the letter.