تحلیل مفهوم شیطان در خطبۀ هفتم نهج‌البلاغه براساس نظریۀ آمیختگی مفهومی

تجسم شیطان و تصویرسازی از این مفهوم در قالب پدیده های عینی و محسوس در روایات دینی بسیار به چشم می خورد و این پدیده به شکلی برجسته و تامل برانگیز در خطبۀ هفتم نهج‌البلاغه متجلی شده است که با مطالعه و بررسی آن، از دریچۀ بلاغت سنتی و حتی برخی نظریه های نوین؛ نظیر استعارۀ مفهومی، بسیاری از زوایا و جنبه های این تصویر سازی و دلالت ها و مفاهیم آن، همچنان در پرده ای از ابهام باقی خواهد ماند. نظریۀ چهار الگویی فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر چگونگی تصویرسازی و آفرینش آمیزه های مفهومی شیطان و نیز میزان خیال انگیزی آن را در این خطبه ارزیابی می کند؛ از این رو در مقالۀ پیش رو از طریق کاربست نظریۀ یادشده، تلاش شده است تا شیوۀ طرح مفهوم شیطان و ترکیب عناصر و مولفه های تشکیل دهندۀ آن را در نهج‌البلاغه از نظر زبان شناسی شناختی بازشناسیم. نتایج پژوهش نشان داد که مفاهیم مندرج در این خطبه به کمک الگوهای آمیختگی مفهومی متعددی قابل‌ارزیابی است که در رابطه با موضوعات مرتبط با شیطان و اولیای شیطان مطرح شده اند. در این الگوها صفات، ویژگی ها و کارکردهای اشیاء، حیوانات و انسان به شیوه ای هنرمندانه گزینش، ترکیب و بسط داده شده اند و با انتقال آن‌ها در فضای آمیخته، مفاهیم خلاقانه و بدیعی پدید آمده و گاهی هم با یکدیگر ترکیب شده و به ابداع معانی نوظهور پیچیده ای انجامیده است.

Analyzing the Concept of Satan in the Seventh Sermon of Nahj al-Balagha According to Conceptual Blending Theory

Imaging Satan and illustrating this concept in the form of tangible and objective phenomena is seen in religiousImaging Satan and illustrating this concept in the form of tangible and objective phenomena is seen in religious narratives frequently and this phenomenon is emanated in the seventh sermon of Nahj alBalagha eminently. And by analyzing and studying it from the point of view of the traditional rhetoric and even some new theories like conceptual metaphor, many aspects and prospects of this illustration and its implications and concepts remain in ambiguity. So Faucconier and Turner’s four pattern theory of subjective spaces evaluate illustrating and creating Satan’s conceptual blending and its imaginative measure; so, in this articles by using the above theory we have tried to recognize the quality and the method of framing the concept of Satan and its elements and components in Nahj alBalagha from cognitive linguistic point of view. At the end of this study, we found that the listed concepts in this sermon are evaluable by the help of several conceptual blending patterns that have been introduced due to issues that are related to Satan and saints of Satan. In these patterns the characteristics, qualities and functions of the objects, animals and different categories of human have been selected, blended and extended artistically. And by conveying them in a blended space, innovative and picturesque concepts have been created.