مطالعة تطبیقی مبانی معرفت نفس از منظر امام علی(ع) و عطار

نفس یا همان حقیقت انسان دارای ساحت‌های مختلف وجودی است که همواره در دین و عرفان به آن توجه شده است. آموزه‌های دینی میزان و محکی دقیق برای تعریف حقیقت انسان است؛ زیرا همة جوانب وجودی او را در نظر گرفته و راه و شیو­ة صحیح زیستن را به انسان آموخته است. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته، آن است که یکی از مهم‌ترین مباحث شناخت‌شناسی حوزة دین و عرفان یعنی معرفت نفس در نهج‌البلاغه و مثنوی‌های عطار واکاوی شود. با توجه به این‌که عطار در فرهنگ اسلامی بالیده‌است، در عمدة مباحث معرفتی از متن دین متاثر شده‌است و از این حیث با نهج‌البلاغه که کلامِ قرآن ناطق است، بسیار شبیه است. عطار همانند حضرت علی(ع) اصالت انسان را مربوط به بعد روحانی او می‌داند که با جسم مادی از لحاظ ماهوی در تقابل است. در کشاکشی که بین روحانیت انسان و جسمانیت وی صورت می‌گیرد، میزان انسانیت فرد هویدا می‎شود. در نهج‌البلاغه از این انسانیت با عنوان قلب یاد می‌شود و عطار، جان پاک را نشان انسانیت انسان می‌داند. برای سلامت قلب انسانی ضروری است که انسان راه کمال خویش را بشناسد و عوامل یاری‌رسان و موانع راه را تشخیص دهد. این آثار، تفکر و اولیای الهی را در جایگاه عوامل رشد و کمال نفس انسان معرفی می‌کنند و از تثلیث نفس اماره، شیطان و دنیا در جایگاه موانع اصلی کمال انسان یاد می‌کنند.

A Comparative study of self-scrutiny Principles From the perspective of Imam Ali and Attar

Self, or the truth of man, has different aspects of being has always been investigated in the religion and mysticism. The religious teachings are the exact criterion for the definition of humanity; because it has been considered all aspects of his being and taught man the right way of life. This article which has been done by a descriptive analytical method, the aim was to study one of the most important epistemological topics in the field of religion and mysticism, namely selfscrutiny in NahjolBalaghe and Attar’s coupletpoems. Much of the epistemological topics has been affected by the religion because he grows in the Islamic culture. In Attar’s words like imam Ali’s words in Nahjolbalaghe. The findings of the study show that Attar, like Imam Ali attributes human authenticity to the spiritual dimension of man, which is in essence opposed to the Physical body. In the struggle between the human spirituality and his corporeality, the extent of one’s humanity becomes apparent. In NahjolBalaghe, this humanity is referred to as the heart, and Attar calls it the pure soul. It is essential for human heart health to know the path to perfection and to know what helps or disables it. Also these works believes that contemplation and God’s saints are as development and perfection factors and ego, Satan and world are the main obstacles to human perfection.