مطالعۀ تطبیقی برخی از مباحث خداشناسی در نهج البلاغه و حدیقه‌الحقیقۀ سنایی

تاثیر مبانی و آموزه های اسلامی بر متون ادب عرفانی امری مبرهن است. دراین‌بین، نهج البلاغه تاثیر شگرفی بر شاعرانِ عارف نهاده است و بسیاری از آنان کوشیده‌اند تا با توجه به میزان درک و توانایی خود از نهج‌البلاغه و آموزه‌های متعالی آن بهره مند شوند. سنایی از جمله ‌عارفانی است که در آثار خویش به ویژه در منظومۀ عرفانی حدیقه‌الحقیقه از نهج البلاغه تاثیر پذیرفته و میزان این تاثیرپذیری قابل‌تامل است و می توان ادعا کرد که نهج‌البلاغه یکی از مهم‌ترین سرمشق‌ها و آبشخورهای فکری او در وادی عرفان بوده است. ازاین رو، در این پژوهش می‌کوشیم تا با رویکرد تطبیقی چیستی خداوند را با تکیه بر سخنان امام علی(ع) در نهج‌البلاغه و اندیشه‌های حکیم سنایی غزنوی در حدیقه الحقیقه بکاویم. برآیند پژوهش نشان می دهد که در زمینۀ خداشناسی مفاهیمی مانند ناممکن‌بودن شناخت کامل خداوند و ناتوانی عقل و حواس در شناخت پروردگار، محال‌بودن رویت حق تعالی، بی‌مکان و بی‌زمان بودن معبود، نفی جسمانیت خالق، بی نیازی به ابزار در خلقت، دیده‌نشدن با چشم سر و... در شمار مشترکات اندیشۀ امام علی(ع) در نهج البلاغه و آراء حکیم سنایی در حدیقه الحقیقه است که یکی در قالب نثری فصیح و بلیغ و دیگری در جامۀ شعر نمود یافته اند.

A Comparative Study of Some Topics in theology Nahj ulBalaghe and Sanai’s HadighatulHadiqah

the influence of the principles and teachings of Islam on the texts of mystical literature is obvious. Meanwhile, nahj al Balaghah has had a great impact on mystic poets and many of them have tried to benefit the nahj al Balaghah and its transcendental teachings based on their level of understanding and ability. Sanai is a poet – mystic who has been influenced by his works especially in the mystic system of  Hadighat al Haghighah of nahj al Balaghah and the extent of this impact is contemplative as far as can be acknowledged nahj al Balaghah has been on of the most important exmaples and ideas of his thoughts in the field of mysticism. Therefore, in this passage, in order to adaptive method the meaning of God in relying on the words of Imam Ali (as) in Nahj ulBalaqah and the ideas of the wise Sanai’s HadighatulHadiqah, we must adapt it. The results of the research show that The impossibility of full recognition of God and the inability of reason and senses in the knowledge of the God, The Impossibility of God’s Sight, concepts such as the restlessness and unlimited duration of God, the negation of the Creator’s physicalness, the lack of a tool in creation, the inability of reason and senses in the knowledge of God, not being seen with the eyes... are among the commonalities of the thought of Imam Ali (as) in Nahj ulBalaghah, and the opinions of the wise Sanai in the HadighatulHadiqah, one in the form of an oratorial prose and the other in The poem has been revealed.