ارزیابی آموزه «نفی صفات» در نهج‌البلاغه در اندیشه ابن‌میثم بحرانی

توحید صفاتی، بیان گر رابطه صفات ثبوتی حقیقی با ذات الهی است و در آن سه دیدگاه عمده مطرح است: زیادت صفات بر ذات (دیدگاه اشاعره)، نیابت ذات الهی از صفات (دیدگاه معتزله) و عینیت صفات با ذات الهی (دیدگاه امامیه). امیرالمومنین(ع) در خطبه اول نهج البلاغه، کمال اخلاص را نفی صفات از ذات الهی می داند: «کَمَالُ الْاِخْلَاصِ لَهُ نَفْی الصِّفَاتِ عَنْهُ». تفسیرهای متعددی در تبیین این روایت، عرضه شده است. نوشتار حاضر با روش توصیفیتحلیلی و با هدف تحلیل و ارزیابی آموزه «نفی صفات» در نهج البلاغه به بررسی این مسئله در اندیشه ابن میثم بحرانی پرداخته است. از رهگذر این جستار مشخص می شود که ابن‌میثم بحرانی در حوزه هستی شناسی، نظریه نفی صفات حقیقی الهی را پذیرفته و آن را با فرهنگ دینی به‌ویژه فرهنگ نهج البلاغه هماهنگ می داند و در حوزه معرفت شناسی، صفات الهی را اعتبارات عقلی می داند. اعتبارات عقلی در اندیشه ابن‌میثم، برگرفته از نظام فلسفی سهروردی است و بیانگر مفاهیم ذهنی صرف در مقابل مفاهیم ماهوی است. در دیدگاه ابن میثم میان مفاهیم منطقی و مفاهیم فلسفی خلط گردیده و صفات الهی در شمار مفاهیم منطقی قلمداد شده است.

Evaluating the Doctrine of the "Negation of Attributes" in Nahj alBalagha in Ibn alMutham’s Thought

Tawhid attributes expresses the relationship between true and true divine attributes, in which there are three main points of view: the great number of traits on essence (Ash’arites’ view), the divine essence of attributes (Mu’tazilite view) and the objectivity of attributes with divine essence (Imamie’s view ) In the first sermon of NahjolBalagha in the first sermon of NahjolBalagha, Imam Ali (pbuh) stated that perfection was to deny the traits of the divine essence: "Kamal alkhahas alnafi alsafat alahna". Several interpretations have been made in explaining this narrative. Through this descriptiveanalytic approach to this problem it is determined that Ibn Maysam, a critic in the field of ontology, accepted the theory of negation of the true divine attributes, and that it was adopted by religious culture, especially Nahj culture In the field of epistemology, divine attributes are considered to be rational credits. The rational credits in the thought of Ibn Ma’tham are based on Suhrawardi’s philosophical system and expresses mere mental concepts in contrast to the substantive concepts. In IbniMimas’s view, there is confusion between logical concepts and philosophical concepts, and divine attributes are considered as logical concepts.