اثر مقادیر مختلف سلنیوم بر عملکرد و برخی فراسنجه های خونی در بزغاله های پرواری

سابقه و هدف: سلنیوم یک عنصر کم‌مصرف ضروری در تغذیه دام بوده که تامین کافی آن به‌منظور دستیابی به عملکرد بهینه رشد و سلامت، ضروری می‌باشد. همچنین نقش مهمی را در تولید و فعالیت هورمون‌های تیروئیدی و آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز ایفا می‌نماید. اگرچه کمبود سلنیوم در همه گونه‌های حیوانی اتفاق می‌افتد ولی نشخوارکنندگان و بخصوص نشخوارکنندگان کوچک مانند گوسفند و بز به این بیماری مستعد‌تر هستند. این کمبود علاوه بر تخریب در ماهیچه‌های اسکلتی و قلبی در بره و بزغاله، می‌تواند با آسیب به بافت کبد همراه شود که نتیجه آن افزایش غلظت آنزیم‌هایی مانند کراتنین فسفوکیناز و آسپارتات آمینو ترانسفراز، آلانین آمینو ترانسفراز در پلاسما است. هدف از این پژوهش بررسی اثر سطوح مختلف مکمل سلنیوم برعملکرد و برخی فراسنجه‌های خونی بزهای نر در حال رشد بود. مواد و روش‌ها: این آزمایش به مدت 60 روز با تعداد 18 راس بز نر در حال رشد 54 ماهه با میانگین وزنی 5.02±22.25 کیلوگرم در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار و 6 تکرار انجام شد. تیمارها شامل: 1) گروه شاهد (دریافت‌کننده جیره پایه بدون مکمل، حاوی مقدار 0.05 میلی‌گرم در کیلوگرم سلنیوم)؛ 2 و 3) جیره پایه به همراه مقدار 0.15 و 0.30 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک خوراک به شکل سلنیت سدیم بودند. بزها در روزهای صفر، 15، 30، 45 و 60 آزمایش توزین شده و خوراک مصرفی برای هر حیوان به صورت روزانه اندازه‌گیری شد. خون‌گیری در روزهای 30 و 60 انجام و غلظت عناصر کلسیم، فسفر، روی، مس و آهن، فعالیت آنزیم‌های آسپارتات آمینو‌ترانسفراز، آلکالین فسفاتاز، آلانین آمینو ترانسفراز، کراتین فسفوکیناز، غلظت هورمون‌های تری‌یدوتیرونین و تترایدوتیرونین سرم یا پلاسما و فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز خون تعیین شدند. یافته‌ها: بر اساس نتایج این پژوهش میانگین خوراک مصرفی روزانه و میانگین وزن بدن بین تیمارها اختلاف معنی‌داری نداشت. اما میانگین افزایش وزن روزانه در تیمار دریافت‌کننده 0.30 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک (160.57) گرم در روز بود و به‌طور معنی‌داری نسبت به گروه شاهد (147.56) بالاتر بود (p<0/05). ضریب تبدیل غذایی نیز در تیمارهای دریافت‌کننده 0.15 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک (7.38) و 0.30 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک (7.19) بود که به‌طور معنی‌داری نسبت به گروه شاهد (8.00) بهبود یافت p<0/05 . فعالیت آنزیم‌های آسپارتات آمینوترانسفراز، آلکالین فسفاتاز، آلانین آمینوترانسفراز و کراتین فسفوکیناز سرم، غلظت پلاسمایی عناصر روی، مس، آهن، کلسیم و فسفر در بین تیمار‌ها اختلاف معنی‌داری نداشت. غلظت تری یدوتیرونین در کل دوره در تیمارهای دریافت‌کننده سلنیوم (8.55 و 8.31) نسبت به گروه شاهد (6.76) به‌طور معنی‌داری بیشتر بود. در روز 60 آزمایش غلظت تترایدوتیرونین در تیمارهای دریافت‌کننده 0.30 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک (120.14) نسبت به گروه شاهد (139.53) کاهش معنی‌داری یافت p<0/05 . فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز خون کامل در تیمارهای دریافت‌کننده 0.15 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک (171.89) و 0.30 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک (199.79) نسبت به گروه شاهد (96.04) به‌طور معنی‌داری با افزایش همراه شد. نتیجه‌گیری: به طور کلی سطوح 0.15 و 0.30 میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم ماده خشک سلنیوم، باعث بهبود میانگین افزایش وزن روزانه، ضریب تبدیل غذایی، متابولیسم هورمون‌های تیروئیدی و فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در بزغاله‌های پرواری شد.