تبیین و سنجش مولفه‌های کیفیت‌بخشی به فرایند طراحی معماری بر پایۀ استعاره‌های مفهومی به روش ترکیبی (موردپژوهی: کارگاه طراحی معماری 3-دانشگاه فنی و حرفه‌ای)

همگام با تحول نظریه‌پردازی‌ها در باب فرایند طراحی معماری، آفرینش طرح‌مایه به‌ عنوان بخش مهمی از این فرایند پیچیده، همواره در ادبیات طراحی‌پژوهی موردتوجه قرار گرفته است؛ بنابراین آموزش تفکر معمارانه و تقویت مفهوم‌پردازی به ‌موازات جریان اصلی آموزش طراحی و دانش معماری ضرورت دارد. اگرچه در این حوزه، پژوهش‌های قابل‌توجه صورت‌گرفته است ولی پاسخ‌گوی کاربردی نمودن فرایند طراحی متناسب با مهارت‌های لازم برای ورود به حرفۀ معماری نیست. این پژوهش می‌کوشد از طریق مطالعات بین‌رشته‌ای و با هدف توسعۀ کیفی آموزش فرایند طراحی معماری به کیفیت‌بخشی با استمداد از استعاره‌های مفهومی و رویکرد ترکیبی بپردازد. در بخش کیفی بر پایۀ تحلیل محتوای منابع علمی و استدلال منطقی، 4 مولفۀ «جست ‌و جوی مفاهیم ذهنی متناسب با موضوع طراحی، تشخیص و انتخاب مفاهیم، تناسب طرح‌مایۀ معماری با مفاهیم انتخابی و پرورش طرح‌مایه»، استخراج شده و مدل مفهومی پژوهش را شکل می‌دهد. سپس بر مبنای این مدل به روش اقدام‌پژوهی یک تمرین در کارگاه طراحی معماری 3 اجرا شد و توسط سه داور خبره مورد ارزیابی قرار گرفت. این داده‌ها در بخش کمی به روش آزمون t مستقل و نرم‌افزار spss ویراست 26 تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهد کاربرد استعاره‌های مفهومی در آموزش فرایند طراحی معماری، سودمند است و این جابه‌جایی ذهنی از حوزۀ معماری به حوزۀ ادبیات با کیفیت‌بخشی به فرایند طراحی ارتباط معنادار دارد. نتایج حاصل از پژوهش، تایید می‌نماید که روش پیشنهادی هم در ساختاربخشی به مسئلۀ طراحی و هم در دستیابی به طرح‌مایۀ متناسب با 4مولفۀ مذکور به صورتی قابل‌توجه تاثیرگذار است.

explaining the qualitative structure to the architectural design process based on conceptual metaphors in a mixed method

along with the evolution of theories about the architectural design process, the creation of the concept as an important part of this complex process has always been considered in design research. therefore, it is necessary to teach architectural conceptualization in parallel with the teaching of design skills and architectural knowledge. although significant research has been conducted in this field, it is not sufficient to apply the design process in accordance with the necessary skills of the architectural profession. from an interdisciplinary way, this research attempts to improve the quality of the architectural design process with reference to conceptual metaphors in a mixed approach. in the qualitative part, based on the analysis of scientific sources and logical reasoning, 4 components of searching for mental concepts, identifying and choosing concepts, matching the architectural concept with selected concepts and developing the concept form the conceptual structure of the research. then, based on this structure, an exercise was implemented in the 3rd architectural workshop and evaluated by three expert judges. data was analyzed quantitatively by independent t-test method and spss software version 26. the findings showed that using conceptual metaphors in the teaching of the architectural design process is beneficial, and this mental shift from architecture to literature has a meaningful relationship with the quality of the design process. the results of the research confirm that the proposed method is significantly effective both in structuring the design problem and in achieving a concept that fits the 4 mentioned components.