اصل همنشینی اضداد در عرفان، هنر و معماری ایرانی

هنر و ﻣﻌﻤﺎری بیش از آنکه ﻣﺤﺼﻮل تصمیم ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ. ﺑﺴﻨﺪه‌ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻟﺒﺪ و شکل آن‌ها و ﻏﻔﻠﺖ از پیوندشان ﺑﺎ بستر فرهنگی، ﺑﻪ ﺳﻄﺤﻲ‌نگری می‌انجامد. در منطق آمده است که نمی‌شود دو ضد را با هم جمع کرد. منطق ارسطویی نیز موید دوگانه‌انگاری، تمایزها، کثرت‌ها و تباین‌هاست؛ حال آنکه به نظر می‌رسد، اوصاف خداوند و زوجیت‌ها در عالم و تفکر عرفانی موید اجتماع ضدین است. در عرفان مسیحی و تائیسم نیز جمع ضدین پذیرفته شده است. در مباحث هرمنوتیک جدید نیز جمع اضداد دیده می‌شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی اصل همنشینی اضداد در ذات تفکرات عرفانی و تاثیر آن در جوهره هنر و معماری و یافتن و تبیین مصادیق شکلی آن است و در این راستا، براساس روش کیفی و راهبرد استدلال منطقی به بررسی اصل همنشینی اضداد در ذات تفکرات عرفانی و مظاهر هنری و معماری آن پرداخته و بررسی کیفیت‌های متضاد در مصادیق آن‌ها را پی‌جو می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد همنشینی و وحدت اضداد سرتاسر عالم هستی را فرا گرفته است؛ حکمتی که پس از نفوذ در جامعه، رفته‌رفته به هنجار و ارزش و ذوق بدل شده و آگاهانه و ناآگاهانه در هنر و معماری نیز به منصه ظهور رسیده است.